Carl Ritter

Data i miejsce urodzenia

7 sierpnia 1779
Quedlinburg

Data i miejsce śmierci

28 września 1859
Berlin

Zawód, zajęcie

geograf

Multimedia w Wikimedia Commons

Carl Ritter (ur. 7 sierpnia 1779 w Quedlinburgu, zm. 28 września 1859 w Berlinie) – niemiecki geograf, uznawany obok Aleksandra Humboldta za twórcę nowożytnej geografii, zwolennik regionalnego ujmowania zjawisk i studiów porównawczych, pierwszy profesor geografii.

Życiorys

Carl Ritter urodził się 7 sierpnia 1779 roku w Quedlinburgu, jako jedno z sześciorga dzieci, w rodzinie pastora F. W. Rittera^[1]. Początkowo nauczany był w domu, a jego nauczycielem był Johann Christoph Friedrich GutsMuths (1759–1839)^[2]. W 1785 roku wraz z bratem rozpoczął naukę w Philanthropinum w Schnepfenthal, gdzie GutsMuths został zatrudniony jako nauczyciel^[2].

W 1796 roku został przewidziany na wychowawcę synów bankiera frankfurckiego Johanna Jakoba Bethmann-Hollwega (1748–1808) i wysłany na studia na uniwersytet w Halle^[1]. W latach 1798–1820 pracował dla rodziny Bethmann Hollweg, najpierw jako nauczyciel, a następnie jako towarzysz podróży^[1]. Zainteresowany geografią, sam kształcił się w tej dziedzinie. W 1806 roku wydał pracę o nauczaniu geografii – Einige Bemerkungen über den methodischen Unterricht in der Geographie^[3]. Towarzyszył najmłodszemu synowi Bethmann-Hollwega Moritzowi Augustowi von Bethmann-Hollweg (1795–1877) podczas jego studiów na uniwersytecie Getyndze, samemu poświęcając się studiom geograficznym^[1].

W 1820 roku Ritter został pierwszym profesorem geografii^[4] (niem. Professor der Erd-, Länder-, Völker- und Staatenkunde) na uniwersytecie w Berlinie^[1]. Jego wykłady cieszyły się ogromna popularnością, przyciągając 300–400 słuchaczy, do których często dołączał Alexander von Humboldt^[5]. Jego studentami byli m.in. rosyjski geograf Piotr Pietrowicz Siemionow-Tian-Szanski (1827–1914), francuski geograf Élisée Reclus (1830–1905) i szwajcarski geograf Arnold Henri Guyot (1807–1884)^[5].

W latach 1823–1853 Ritter prowadził zajęcia z geografii w pruskiej szkole wojskowej Preußische Kriegsakademie^[5]. W 1829 roku współzałożył berlińskie towarzystwo geograficzne Gesellschaft für Erdkunde, któremu wielokrotnie przewodniczył^[1].

Zmarł w Berlinie 28 września 1859 roku^[1].

Działalność naukowa

Uważany, obok Alexandra von Humboldta (1769–1859) za twórcę nowożytnej geografii^[1]. Ustanowił geografię na stałe jako przedmiot nauczania^[1]. Wiele jego prac geograficznych nie ma bibliografii naukowej, wielu z nich pozostało nieukończonych^[1]. Według Rittera wiedza o ziemi, nauki przyrodnicze, historia i etnologia łączyły się w jedną, nową naukę – geografii^[1]. Opowiadał się za regionalnym ujmowaniem zjawisk i prowadzeniem studiów porównawczych – tak pojmowaną geografię nazywał ziemioznawstwem (niem. Erdkunde)^[6]. Geografia fizyczna miała zajmować się związkami między warunkami topograficznymi a przestrzenią życiową człowieka^[1]. W tym kontekście Ritter reprezentował kierunek antropocentryczny^[6]. Pozostawał pod wpływem idealistycznej filozofii niemieckiej^[6].

Jego główne dzieło Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen (tłum. Geografia w odniesieniu do przyrody i historii ludzkości) (23 tomy, 1822–59), które dotyczy kontynentów Afryki i Azji, zostało starannie przygotowane na podstawie innych publikacji^[1]. Nowością było podejście encyklopedyczne i opisanie obszarów pod względem geograficznym, a nie politycznym^[1].

Ritter zajmował się także formami (wytworami) typowymi dla poszczególnych krajów (niem. Productenkunde)^[3] i pisał prace oparte na własnych doświadczeniach z podróży po Europie^[1]. Nie odbywał jednak celowych podróży naukowych, nie prowadził prac terenowych ani pomiarów^[1].

Od początku wiązał geografię z kartografią, kreśląc samodzielnie oryginalne mapy ukazujące warunki biogeograficzne czy klimatyczne^[1]. Jego mapy izotermiczne cieszyły się uznaniem Heinricha Berghausa (1797–1884), Traugotta Brommego (1802–1866), Alexandra von Humboldta (1769–1859) i Augusta Petermanna (1822–1878)^[1]. W 1806 roku Ritter jako pierwszy zastosował wykresy wysokości^[1].

Po śmierci został zapomniany, a jego zasługi były umniejszane ze względu na brak badań własnych^[1]. Jego wkład w naukę geografii został doceniony dopiero po II wojnie światowej^[1].

Publikacje

Wybór prac podany za Neue Deutsche Biographie^[1]:

Europa, ein geographisch-historisch-statistisches Gemälde für Freunde und Lehrer der Geografie, 1804–1807
Sechs Karten von Europa mit erklärendem Text, 1806
Die Erdkunde im Verhältnis zur Natur und Geschichte des Menschen, 1822–59
Entwurf zu einer Karte von ganzen Gebirgssysteme der Himalaja, 1830
Hand-Atlas von Afrika in 14 Bilder zur allgemeinen Erdkunde, 1832
Atlas von Asien in 20 Bilder, 1833-52
Der tellurische Zusammenhang der Natur und Geschichte in den Productionen der drei Naturreiche, oder: Uber eine geographische Productenkunde. Gelesen in der Akademie der Wissenschaften, 1836
Einleitung zur allgemeinen vergleichenden Geographie, und Abhandlungen zur Begründung einer mehr wissenschaftlichen Behandlung der Erdkunde, 1852

Odznaczenia i członkostwa

1822 – członek Pruskiej Akademii Nauk^[6]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v NDB 2003 ↓.
↑ ^a ^b NDB 1966 ↓.
↑ ^a ^b ADB 1889 ↓.
↑ Kish 1978 ↓.
↑ ^a ^b ^c Freeman 2016 ↓, s. 101.
↑ ^a ^b ^c ^d Ritter Karl, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-01] .

Bibliografia

Uta Lindgren: Ritter, Carl. W: Neue Deutsche Biographie (Online-Version). T. 21. 2003, s. 655–656. [dostęp 2020-01-01]. (niem.).
Ommo Grupe: Guts Muths, Christoph. W: Neue Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 7. 1966, s. 350–351. (niem.).
Friedrich Ratzel: Ritter, Carl. W: Allgemeine Deutsche Biographie [Online-Version]. T. 28. 1889, s. 224–225. (niem.).
Ritter Karl, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-01-01] .
George Kish: A Source Book in Geography. Harvard University Press, 1978. ISBN 978-0-674-82270-2. [dostęp 2020-01-01]. (ang.).
T. W. Freeman: Geographers: Biobibliographical Studies. Bloomsbury Publishing, 2016. ISBN 978-1-4742-3077-3. [dostęp 2020-01-01]. (ang.).