Despotat Epiru

Despotat Epiru – jedno z państw greckich powstałych obok Cesarstwa Nicejskiego i Cesarstwa Trapezuntu po rozbiciu Cesarstwa Bizantyjskiego przez IV krucjatę w 1204 r. Znajdowało się ono na terenie Epiru, w północno-zachodniej Grecji. Despotat skupiał się w regionie Epiru, obejmującym także Albanię i zachodnią część greckiej Macedonii, a także Tesalię i zachodnią Grecję aż do Nafpaktos.

Nazwa

Termin „Despotat Epiru” jest, podobnie jak samo „Cesarstwo Bizantyjskie”, współczesną konwencją historiograficzną i tylko niektórzy władcy Epiru określali się jako despota, co w nomenklaturze bizantyjskiej oznaczało najwyższego urzędnika na dworze, najczęściej krewnego cesarza.

Sam Despotat Epiru nie miał oficjalnej nazwy. Współcześni, szczególnie w Europie Zachodniej, używali terminu Rhōmania (gr. Ῥωμανία, dosł. „ziemia Rzymian”), który ogólnie odnosił się do całego Cesarstwa Bizantyjskiego, a w szczególności do Epiru. W języku łacińskim stosowano tytuł Despotus Romanie, którego domagał się Filip I z Tarentu i jego syn Filip z Apulii, Mikołaj Orsini, a później Carlo I Tocco. W świecie bizantyjskim stosowano termin Dysis (Δύσις), oznaczający „Zachód”, który historycznie odnosił się do Dalmacji, Macedonii i Sycylii, a nawet całej europejskiej części Cesarstwa. Pojęcie to rozpowszechniło się w XIII wieku, gdy zestawiono Epir z jego wschodnim rywalem, Cesarstwem Nicejskim, zwanym wówczas Anatolē (Ἀνατολή), „Wschód”. Co więcej, przez XIII-wieczny dwór Despotatu do opisania jego populacji powszechnie był używany termin „Hellenowie” zamiast wcześniejszego określenia „Rzymianie”.

Historia

Po zdobyciu Konstantynopola w 1204 przez wojska łacińskie, część terytoriów Cesarstwa Bizantyjskiego pozostało niezależnych i pozostawało pod władzą Greków. Pierwszym władcą i założycielem despotatu był kuzyn bizantyjskiego cesarza Aleksego III Angelosa, Michał I Angelos. Utworzone przez Michała I Angelosa państwo w krótkim opanowało tereny położone wokół Arty i Joaniny oraz Dyrrachionu, a także Etolię i Akarnanię. Na stolicę swego państwa Michał I wybrał położoną centralnie Joaninę. Michał I został zamordowany w 1215 roku, a władzę po nim przejął jego przyrodni brat Teodor Angelos Dukas Komnen. W 1224 Teodor Dukas Komnen podbił środkową Macedonię, królestwo Tesaloniki i Trację, a następnie przyjął tytuł cesarza, który jednak nie został uznany przez innych władców greckich. Władca ten był bliski odzyskania z rąk łacinników Konstantynopola i przywrócenia Cesarstwa Bizantyjskiego, ale przegrał bitwę pod Kłokotnicą w 1230 r., w której starł się wojskami Carstwa Bułgarskiego. W wyniku tej przegranej państwo Epiru skurczyło się do rdzenia w Epirze i Tesalii i zostało zmuszone zostać wasalem innych okolicznych państw. Udało mu się jednak zachować autonomię aż do podboju około 1337 roku przez odrodzone Cesarstwo Bizantyjskie.

W latach 1410-tych hrabia palatyn Kefalonii i Zakyntos Carlo I Tocco zdołał ponownie zjednoczyć rdzeń państwa Epiru, ale jego następcy stopniowo utracili je na rzecz powiększającego się Imperium Osmańskiego, a ostatnia twierdza, Vonitsa, została zajęta przez Turków osmańskich w 1479.

Despoci Epiru

Dynastia Angelosów (Komnenodukasi)

• Michał I Angelos (1204-1214)
• Teodor Angelos Dukas Komnen (1214-1230)
• Michał II Angelos (1230-1271)
• Nicefor I Angelos (1271-1296)
• Tomasz Angelos (1296-1318)

Dynastia Orsini

• Mikołaj Orsini (1318-1323)
• Jan I Orsini (1323-1335)
• Nicefor II Orsini (1335-1337) i (1339-1340),

Panowanie Bizancjum (1337-1348), a następnie Serbii (1348-1356)

• Symeon Sinisza Nemanjić (1348-1356) (namiestnik w imieniu brata Stefana Urosza IV, cara Serbii)
• Nicefor II Orsini (1356-1359)
• Symeon Sinisza Nemanjić (1359-1366) (ponownie)
  • Gjin Bua Spata (1359-1399) (rządził w Arcie z nadania Symeona)
• Tomasz Preljubowicz (1366-1384) (zięć Symeona)
• Maria Angelina (1384-1385)
• Esau Buondelmonti (1384-1408/1411) (zdołał się utrzymać przy władzy do 1408 lub 1411)
• Giorgio Buondelmonti (1411)

Dynastia Tocco

• Karol I Tocco (1399-1429)
• Karol II Tocco (1429-1448) (utrata Joaniny w 1430)
• Leonardo III Tocco (1448-1479) (utrata Arty w 1449 i Angelokastron w 1440)
  • Karol III Tocco - tytularny despota w latach 1479-1518

Zobacz też

• Królestwo Tesaloniki
• Cesarstwo Tesaloniki
• Tesalia Angelosów

Bibliografia

• Małgorzata Dąbrowska, Epiru despotat [w:] Encyklopedia kultury bizantyńskiej, red. Oktawiusz Jurewicz, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2002, s. 161-162.
• Donald M. Nicol, The Despotate of Epiros 1267-1479. A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages, Cambridge 1984, ISBN 0-521-13089-1