Ekomodernizm

Ekomodernizm, ekopragmatyzm, pragmatyzm środowiskowy[1] – filozofia środowiskowa która twierdzi, że rozwój technologiczny może chronić przyrodę i poprawiać dobrobyt ludzi poprzez decoupling, tj. poprzez oddzielenie wzrostu gospodarczego od wpływu na środowisko.

Dyskurs ekomodernistyczny jest jednym z podstawowych dyskursów antropocenu[2].

Historia

Jako początek nurtu ekomodernistycznego podaje się zwykle opublikowanie Manifestu ekomodernistycznego think-tank'u Breakthrough Institute w kwietniu 2015 r. Za napisanie manifestu odpowiadało 18 badaczy i aktywistów oraz aktywistek, w tym m.in. Ted Nordhaus czy Michael Shellenberg - założyciele think-tank'u, a także John Asaf-Adjaye - australijski ekonomista zajmujący się tematyką zmiany klimatu, Ruth de Vries - badaczka zrównoważonego rozwoju, Mark Sagoff - filozof i badacz enwironmentalizmu oraz David W. Keith - fizyk zajmujący się geoinżynierią[3][1]. Dwaj pierwsi już wcześniej w swojej książce z 2007 r. alarmowali o znaczącym "wypaleniu" refleksji prośrodowiskowej[4].

Opis

Manifest ekomodernistyczny postuluje:

Dobry antropocen wymaga wykorzystania przez ludzi ich rosnących zdolności społecznych, ekonomicznych i technologicznych w celu poprawy jakości ludzkiego życia, stabilizacji klimatu i ochrony środowiska naturalnego.

Breakthrough Institute, [5]

Głównym założeniem ekomodernizmu jest wzmożony wzrost gospodarczy przy jednoczesnym wzroście prośrodowiskowym, przy założeniu, że oba one się nie wykluczają[6]. Docelowo miałoby to prowadzić do decouplingu, czyli sytuacji, w której gospodarka może rozwijać się bez ograniczeń przy jednoczesnym braku wywierania presji środowiskowej. Z tego powodu ekomodernizm popiera wprowadzanie nowych technologii niskoemisyjnego pozyskiwania energii, jak np. zastępowanie elektrowni węglowych elektrowniami atomowymi. Ekopragmatycy wierzą, że intensywność eksploatacji lądów, lasów i zasobów naturalnych może osiągnąć szczyt i zacząć spadać jeszcze w XXI w.[7]

Polityka klimatyczna

Ekomodernizm przedstawia zmiany klimatyczne jako wyzwanie wymagające rozwoju technologii. Nie określa ich mianem "największego źródła zmartwień cywilizacji". Jednocześnie ekomoderniści biorą pod uwagę to, że zielona transformacja w energetyce nie zajdzie jednostajnie na całym świecie i przyzwalają na tymczasowe wdrażanie energetyki opartej na paliwach kopalnych w krajach eksploatowanych, takich jak Bangladesz, na rzecz poprawienia jakości życia[3].

Gospodarka

Ekopragmatycy opowiadają się za interwencjonizmem państwa na rynku[8]. W swoim założeniu ekomodernizm nie mówi o radykalnej redukcji konsumpcji, ale zrównoważony, kontrolowany postwzrost oraz przejście do gospodarki stanu stacjonarnego[9].

Człowiek

Ekomodernizm traktuje ludzkość jako jednolitego aktora (w rozumieniu teorii aktora-sieci)[potrzebny przypis].

Krytyka

Ekomodernizm spotkał się z ogromną krytyką wśród badaczy społecznych i przyrodniczych.

Ekomodernizm był krytykowany za niedostateczne rozpoznanie tego, co według Holly Jean Buck, adiunkta środowiska i zrównoważonego rozwoju, jest wyzyskującym, brutalnym i nierównym wymiarem modernizacji technologicznej[10]. Socjolożka Eileen Crist, emerytowana profesor nadzwyczajna, zauważyła, że ekomodernizm opiera się na zachodniej filozofii humanizmu bez względu na "wolności nieludzkie"[11]. W maju 2015 r. osiemnaścioro badaczy z różnych dziedzin zajmujących się ekologią opublikowało Odpowiedź zwolenników postwzrostu na Manifest ekomodernistyczny. W dokumencie manifest ekomodernistów określono jako technofilski i quasi-imperialistyczny. Zdaniem krytyków autorzy manifestu prezentują brak zrozumienia wobec skutków ekonomicznych i ekologicznych procesów industrializacji, uprzemysłowienia i urbanizacji[12][13][14].

Dodatkowo, ekopragmatycy pewne fakty przemilczają na swoją korzyść. Przykładowo, manifest wspomina o tym, że trzy czwarte całej deforestacji miało miejsce przed rewolucją przemysłową, ale nie wspomina, że w okresie przed rewolucją przemysłową zajęła ona ludzkości aż 200 tysięcy lat, a pozostałe 25% - zaledwie 250 lat. Ponadto, manifest popiera rolnictwo przemysłowe oparte na monokulturach, nie mówiąc o tym, że w skali masowej jest ono niepodtrzymywalne ani nie wspominając skutków stosowania pestycydów i organizmów modyfikowanych genetycznie, ignorując zjawiska takie jak spekulacja towarami rolniczymi na rynkach papierów wartościowych czy politykę subsydiowania rolnictwa przez kraje bogate[15].

W pracach naukowych nie ma żadnych dowodów potwierdzających zjawisko decouplingu[16]. Ekomodernizm, w przeciwieństwie do innych dyskursów, np. postwzrost, nie zakłada znaczącej redukcji konsumpcji w celu zażegnania kryzysu klimatycznego, a znany paradoks Jevonsa mówi, że każdy wzrost wydajności energetycznej wiąże się ze wzrostem konsumpcji[17].

Przypisy

  1. ↑ a b Bińczyk 2018 ↓, s. 141.
  2. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 282.
  3. ↑ a b JohnJ. Asafu-Adjaye JohnJ. i inni, AN ECOMODERNIST MANIFESTO [online], ecomodernism.org, kwiecień 2015 [dostęp 2023-12-28]  (ang.).
  4. ↑ TedT. Nordhaus TedT., MichaelM. Shellenberg MichaelM., Break Through: From the Death of Environmentalism to the Politics of Possibility, 4 października 2007, ISBN 1-4332-0427-4  (ang.).
  5. ↑ Breakthrough Institute: Manifest Ekomodernistyczny - Język Polski. thebreakthrough.org. [dostęp 2023-12-28]. (pol.).
  6. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 142.
  7. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 144.
  8. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 145.
  9. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 149.
  10. ↑ Holly JeanH.J. Buck Holly JeanH.J., After geoengineering: climate tragedy, repair, and restoration, London New York: Verso, 2019, ISBN 978-1-78873-036-5 [dostęp 2023-12-30] .
  11. ↑ EileenE. Crist EileenE., The Reaches of Freedom: A Response to An Ecomodernist Manifesto, „Environmental Humanities”, 7 (1), 2016, s. 245–254, DOI: 10.1215/22011919-3616452, ISSN 2201-1919 [dostęp 2023-12-30]  (ang.).
  12. ↑ Bińczyk 2018 ↓, s. 147.
  13. ↑ Naazneen H.N.H. Barma Naazneen H.N.H., Steven K.S.K. Vogel Steven K.S.K., Jeremy Caradonna et al., “A Call to Look Past An Ecomodernist Manifesto: A Degrowth Critique” (2015)*, New York: Routledge, 5 lipca 2021, s. 475–489, DOI: 10.4324/9781003047162-36, ISBN 978-1-003-04716-2 .
  14. ↑ Caradonna i inni, A degrowth response to an Ecomodernist Manifesto [online], resilience.org, maj 2015 [dostęp 2018-01-20]  (ang.).
  15. ↑ MartinM. Capparos MartinM., Głód, Wydawnictwo Literackie, 2015  (pol.).
  16. ↑ Decoupling debunked – Evidence and arguments against green growth as a sole strategy for sustainability. eeb.org. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
  17. ↑ W. StanleyW.S. Jevons W. StanleyW.S., The Coal Question, Routledge, 17 kwietnia 2018, s. 193–204, DOI: 10.4324/9781351291521-27 .

Bibliografia

  • EwaE. Bińczyk EwaE., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, ISBN 978-83-01-19988-3  (pol.).