Jaskrzyn

Jaskrzyn

Felicia amelloides
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	jaskrzyn
Nazwa systematyczna
Felicia Cassini Bull. Sci. Soc. Philom. Paris 1818: 165. Nov 1818[3]
Typ nomenklatoryczny
F. tenella (Linnaeus) C. G. D. Nees[3]
Synonimy
Agathaea Cass. Asterosperma Less. Caelestina Hill Charieis Cass. Detridium Nees Detris Adans. Fresenia DC. Kaulfussia Nees Munychia Cass.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskrzyn^[5], szczęstka^[6] (Felicia Cass.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 85^[7]–87^[4] gatunków. Większość występuje w południowej Afryce (zwłaszcza w Kraju Przylądkowym^[6][8]), nieliczne sięgają na północ do środkowej Afryki^[7][8], a jeden rośnie także na Półwyspie Arabskim^[9].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne^[10]. Do najbardziej popularnych należą: jaskrzyn nadrzeczny Felicia amelloides i Felicia bergeriana^[7]. Walorami tych roślin jest bardzo obfite i długotrwałe kwitnienie – w łagodnym ciepłym klimacie potrafią kwitnąć niemal cały rok^[10].

Nazwa naukowa rodzaju (nadana w 1818) pochodzić ma od niemieckiego urzędnika z Ratyzbony o nazwisku Felix (zmarłego w 1846)^[11][12], ale też jego geneza tłumaczona jest jako odmienione łacińskie słowo felix (felicis) oznaczające „szczęśliwy, wesoły”^[11].

Morfologia

Pokrój

Zielne rośliny jednoroczne i byliny oraz niewielkie krzewy^[9][13]. Pędy często wrzosopodobne, nagie lub owłosione, miękko lub szczeciniasto^[13], często z przewodami żywicznymi^[9]. Łodygi czasem zygzakowato powyginane^[6].

Liście

Zazwyczaj skrętoległe, rzadziej częściowo naprzeciwległe lub skupione w rozecie przyziemnej^[9], zwykle siedzące lub z oskrzydlonym ogonkiem^[13]. Blaszka cienka lub skórzasta, równowąska do eliptycznej, zwykle całobrzega^[13].

Kwiaty

Zebrane w pojedyncze, szczytowe, rozwijające się zwykle na długich szypułach koszyczki^[9][13]. Okrywy są półkuliste do walcowatych, z 3–4 rzędami listków (według niektórych źródeł zwykle z dwoma^[13]). Listki okrywy podobnej wielkości lub zmniejszające się, równowąskolancetowate, ciemnozielone wzdłuż osi, łuskowato obłonione na brzegu. Brzeżne kwiaty języczkowe są żeńskie, rosną w jednym rzędzie, rzadko ich brak^[13], zwykle są liczne^[6]. Mają zwykle barwę niebieską lub fioletową, rzadziej białą lub żółtą^[13]. We wnętrzu koszyczka występują zawsze żółte kwiaty rurkowe, męskie^[13] lub obupłciowe^[9], o rurce wąskiej, w górze lejkowatej, z 5 łatkami trójkątnymi lub lancetowatymi, rozpostartymi lub podwijającymi się^[13].

Owoce

Niełupki eliptyczno-jajowate^[13], spłaszczone, z bocznymi żebrami, często owłosione^[9]. Puch kielichowy w postaci jednego rzędu licznych włosków lub ości, trwałych lub odpadających^[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny astrowatych (Asteraceae), podrodziny Asteroideae i plemienia Astereae^[14]. Do najbliższych krewnych tego rodzaju należą endemiczne dla Wyspy Świętej Heleny rodzaje Commidendrum i Melanodendron^[15].

Wykaz gatunków^[4]

Uprawa

Rośliny wymagają ochrony przed przymrozkami, do gruntu sadzone są gdy minie ryzyko ich wystąpienia (nieliczne gatunki mogą zimować w gruncie w klimacie umiarkowanym). Wymagają stanowisk słonecznych, nadają się do uprawy pojemnikowej. Podłoże powinno być mineralne i przepuszczalne^[6]. Rozmnażane są za pomocą nasion (sianych wiosną), przez podział kęp i przez sadzonki zielne (późnym latem i jesienią)^[6][10]. Usuwanie przekwitających kwiatostanów sprzyja przedłużaniu kwitnienia^[10].

Przypisy