Kaplica

Zobacz też: Kaplica w innych znaczeniach tej nazwy.
Kaplica Matki Boskiej Bolesnej w Wolanach
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Kaplica (łac. cappa zdrobniale capella kapliczka) – niewielka chrześcijańska budowla sakralna, wolnostojąca lub połączona z większym obiektem architektonicznym; wydzielone pomieszczenie z ołtarzem lub boczna część kościoła tworząca odrębną całość, w której znajduje się ołtarz.

Pierwsza kaplica i pochodzenie jej nazwy

Kaplice wzięły swą nazwę od małego drewnianego kościoła w Tours zwanego Capella, a to od złożonego tam płaszcza św. Marcina (z łac. cappe, po fr. chape)[1]. Kościół ten wzniósł w 1. połowie V wieku w Tours nad grobem św. Marcina jego uczeń i następca, biskup Święty Brykcjusz (zm. ok. 444). Kościół-Capella był celem licznych pielgrzymek i w r. 470 został rozbudowany do bazyliki przez kolejnego biskupa Tours Perpetuusa[2]. Król Chlodwig I po przyjęciu chrztu w r. 496, uczynił płaszcz św. Marcina relikwią królestwa i zabierał ze sobą na wszystkie wyprawy wojenne; w czasie pokoju płaszcz był składany w izbie zwanej Chapelle w pałacu króla w Paryżu pod opieką kapelana[1]. Spopularyzowanie tej nazwy wiąże się w pewnej mierze z wykupem z Wenecji relikwii Chrystusowych w 1239 r. przez Ludwika IX Świętego i wybudowaniem w latach 1241–48 na ich potrzeby w Paryżu świątyni nazwanej Sainte-Chapelle, w której przechowywano też płaszcz św. Marcina. Wówczas płaszcz ponownie przesądził o nazwaniu świątyni chapelle – kaplicą.

Do języka polskiego słowo kaplica zostało zapożyczone nie bezpośrednio ze średniowiecznej łaciny, ale poprzez staroczeskie kaplicě[3]. Sama kaplica dała początek także innym słowom: kapelan[1] (bezpośrednio z łacińskiego capellanus[4]) i kapłan (z łacińskiego capellanus, poprzez czeskie kaplan[3], a także kapela[4] i kapelmistrz (poprzez niemieckie Kapellmeister[4]).

Charakterystyka

W czasach wczesnego chrześcijaństwa kaplice miały dwa poziomy: dolny, w którym przechowywano relikwie, oraz górny, przeznaczony na modlitwę. Kaplice związane są z budownictwem sakralnym każdej cywilizacji. Wznoszono je w czasach pogańskich, w starożytnej Grecji i w Rzymie (np. aedicula) i w różnych wyznaniach.

Ze względu na przeznaczenie i pełnione funkcje, w obrządku rzymskokatolickim rozróżnia się kaplice: kościelne, klasztorne, prywatne (np. pałacowe), szpitalne, szkolne, cmentarne, grobowe (mauzolea) oraz kalwaryjne.

Do najbardziej znanych w historii polskiej kaplic należą: Kaplica Zygmuntowska na Wawelu, kaplica Najświętszej Marii Panny na Jasnej Górze, Ostra Brama w Wilnie, Kaplica Królewska w Gdańsku, Kaplica Boimów we Lwowie.

Kapliczką nazywa się też przydrożne budowle związane najczęściej z twórczością ludową.

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Jan Wierusz Kowalski, Świat mnichów i zakonów, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 132
  2. ↑ Bazylikę w większości zniszczyli hugenoci w 1562 r., w tym miejscu stoi w Tours od r. 1900 nowa bazylika.
  3. ↑ a b Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 339.
  4. ↑ a b c Słownik wyrazów obcych PWN, red. Jan Tokarski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980, s. 337.

Bibliografia

  • Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 67. ISBN 83-85001-89-1.
  • p
  • d
  • e
  • kategoria
  • wikiprojekt
Religie
Ludzie
Miejsca
Rytuały
Pojęcia

Kontrola autorytatywna (typ budynku):
  • LCCN: sh85022579
  • GND: 4029551-5
  • BnF: 119822058
  • BNCF: 30325
  • NKC: ph121446
  • BNE: XX526037
  • J9U: 987007284935505171
Encyklopedia internetowa:
  • Britannica: topic/chapel
  • Treccani: cappella
  • Universalis: chapelle
  • БРЭ: 2042788
  • SNL: kapell
  • Catalana: 0224005, 0088121, 0088122