Krzemionki

Zobacz też: Krzemionki w innych znaczeniach tej nazwy.

Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Rezerwat archeologiczny Krzemionki
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV
Numer ref.	1599
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2019 na 43. sesji
Położenie na mapie gminy Bodzechów Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego
Położenie na mapie Polski Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego
50°58′21,63″N 21°29′47,45″E/50,972675 21,496514
Multimedia w Wikimedia Commons
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Krzemionki, znane także jako Krzemionki Opatowskie – rezerwat archeologiczny chroniący zespół neolitycznych kopalń krzemienia pasiastego. Położony pomiędzy wsiami Sudół i Magonie w gminie Bodzechów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, 5 km na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego.

Historia

Kopalnie krzemienia pasiastego, eksploatowane w latach ok. 3900–1600 p.n.e., są jednymi z najważniejszych w Europie. W neolicie minerał ten wydobywany był przez ludność kultury pucharów lejkowatych i kultury amfor kulistych, a w epoce brązu – kultury mierzanowickiej. Część wydobytego krzemienia była przetwarzana w okolicznych osadach i rozprowadzana na odległość nawet 660 km. Najpopularniejszymi produktami były czworościenne siekiery i dłuta. W sąsiedztwie pola górniczego zrekonstruowano domostwa z końca neolitu i początków epoki brązu.

Kopalnie krzemienia zostały odkryte w 1922 przez geologa Jana Samsonowicza. W obiekcie występują cztery rodzaje kopalń: jamowe, niszowe, filarowo-komorowe oraz komorowe^[1]. Zlokalizowano przeszło 2700 szybów połączonych siecią rozchodzących się promieniście chodników. Przeciętna głębokość szybu wynosi 5–6 m, maksymalna 9 m. Maksymalna średnica 4–5 m. Szerokość chodników dochodzi do 0,7, a wysokość waha się w granicach 0,6–1,2 m.

W chodnikach odnaleziono pozostawione filary i ślady stemplowania. Na powierzchni odkryto pozostałości pracowni, w której obrabiano wydobyty krzemień. Na ścianach chodników zachowały się nieliczne rysunki wykonane węglem drzewnym. Podziemia są udostępnione do zwiedzania na trasie turystycznej o długości 465 m.

Po okresie eksploatacji neolitycznej tereny krzemionek zarastał las. Dzięki temu ślady prahistorii nie zostały zniszczone. Dopiero w 1913 roku, gdy powstała wieś Krzemionki, nastąpił wyręb lasów i odkrycie wyrobisk górniczych.

Ochrona

Na terenie kopalni i w jego otoczeniu utworzono rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie, będący częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej.

W 1994 roku Krzemionki zostały uznane za pomnik historii Polski^[2], w 2013 roku stanowisko zostało wpisane do rejestru zabytków archeologicznych województwa świętokrzyskiego (nr rej. C.1)^[3], a w 2019 roku podczas 43. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa podjęto decyzję o wpisaniu Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[4].

Turystyka

Przez rezerwat przechodzi niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic^[5] .

Dojechać można autobusem linii 110 Trans Katrina^[6].

Upamiętnienie

W 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Krzemionki Opatowskie o nominałach: 20 zł, wykonaną w srebrze z krzemieniem pasiastym, oraz 2 zł, ze stopu Nordic Gold^[7].

Zobacz też

• Prehistoria ziem polskich

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy TomaszJ.T. Bąbel Jerzy TomaszJ.T., Krzemionki. Prahistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego, Ostrowiec Świętokrzyski 2003 .brak strony (książka)
• StefanS. Krukowski StefanS., Krzemionki opatowskie, Warszawa 1939 .
• TeresaT. Węgrzynowicz TeresaT., JacekJ. Miśkiewicz JacekJ., Wędrówki po wykopaliskach, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972 .brak strony (książka)
• Praca zbiorowa: Polska. Pradzieje – Piastowie. T. 31. Poznań: Polskie Media Amer.Com, s. 18–19. ISBN 978-83-252-0200-2.

Linki zewnętrzne

• Strona rezerwatu
• Prastary europejski skarb na polskiej wsi, Krzysztof Kowalski, Rzeczpospolita, 18.04.2008. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].
• Krzemionki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 782 .