Mury miejskie w Krakowie
nr rej. A-8 z 1931, 1932, 1933 | |||
Mur wzdłuż ul. Pijarskiej, Brama Floriańska, w głębi Baszta Pasamoników | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | |||
Adres | |||
Ukończenie budowy | XIV – XV | ||
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||
Położenie na mapie Krakowa | |||
50°03′53,51″N 19°56′28,58″E/50,064864 19,941272 | |||
|
Mury miejskie w Krakowie – ciąg murów miejskich wraz z budowlami o charakterze obronnym (m.in. bramami i basztami), otaczający niegdyś obszar całego Krakowa (obecnie Stare Miasto), a którego niewielki odcinek zachowany został do dziś wzdłuż ulicy Pijarskiej.
Historia
Powstanie
Jeszcze na początku XIII wieku Kraków nie posiadał żadnych obwarowań. W 1241 miasto zostało całkowicie zniszczone przez najazd tatarski. Pomimo to dopiero w 1285 książę Leszek Czarny zezwolił na umocnienie miasta. Mury były budowane z przerwami do pierwszej ćwierci XIV wieku. W tym okresie nadano obwarowaniom zasadniczy kształt i charakter.
Krakowskie umocnienia były złożone z podwójnego muru oraz fosy. Ceglano-kamienny mur wewnętrzny wznosił się na 7 metrów, a był szeroki na 2,5 metra. W niektórych miejscach wyposażono go w drewniany ganek dla obrońców czy strażników. Około 9 metrów przed murem wewnętrznym umiejscowiono mur zewnętrzny, zwany także przedmurzem. Przedmurze było znacznie niższe – miało 2 metry wysokości, ale to na nim zatrzymywał się pierwszy atak. Mur wewnętrzny był wzmacniany przez wysokie na 10 metrów baszty. W XIV wieku było ich 17. Każdą z baszt zajmował się określony cech rzemieślników, od których wywodzą się ich nazwy, np. Ciesielskiej, Paśników, Iglarzy.
Do miasta można było się dostać tylko przez 7 bram miejskich. Bramy te (zamykane na noc) wyposażone były w masywne, ciężkie, dębowe wrota i okutą żelazem bronę, czyli olbrzymią kratę opuszczaną na specjalnych łańcuchach.
Miasto otoczone zostało solidną fosą szeroką na 6–10 metrów i głęboką na 3,50 metra, napełnioną wodą z Młynówki Królewskiej.
Likwidacja
Stan obronnych umocnień już od XVII wieku wciąż się pogarszał. Kolejne, groźne dla miasta najazdy szwedzkie wykazywały ogromne zaniedbania. W latach 1810–1814 z rozkazu cesarza Franciszka I zasypano fosę oraz przystąpiono do rozbiórki murów wraz z basztami. W ich obronie stanął prof. Feliks Radwański, który pisał: „Chronią one przed wiatrami wiejącymi pod Kościół Mariacki od Kleparza. Niedobre to wiatry, bo smrody i śmieci znosić będą, a także bezbożnie podwiewać spódnice Paniom Matkom i Żonom”[1]. 13 stycznia 1817 r. Radwański wywalczył w senacie Rzeczypospolitej Krakowskiej decyzję o pozostawieniu dla potomnych fragmentów średniowiecznej fortyfikacji. Pozostawiono wyłącznie niewielki ich fragment przy Bramie Floriańskiej wraz z wysuniętym przed nią Barbakanem oraz trzema basztami: Ciesielską, Stolarską i Pasamoników. Zachował się również zarys najstarszej krakowskiej bramy – Rzeźniczej, którą możemy dostrzec w zabudowaniach tzw. klasztoru na Gródku.
W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w czasie renowacji Plant Krakowskich w ciągu dawnych murów miejskich ustawiono kamienne postumenty z umieszczonymi wyobrażeniami dawnych baszt. Przedstawienia odwzorowują faktyczny wygląd baszt, a towarzyszące im napisy przypominają turystom ich nazwy. Ponadto, zarys dawnych murów, baszt i bram wyeksponowano tam, gdzie to było możliwe, ustawiając wysoki na około pół metra murek. W 2007 r. w zachowanym odcinku murów otwarto trasę turystyczną „Mury Obronne”.
Obiekty wzdłuż murów
budynki
zieleń
ulice
place
Barbakan
- Osobny artykuł: Barbakan w Krakowie.
Bramy
- Osobny artykuł: Bramy miejskie w Krakowie.
Na planie bramy oznaczono literami w nawiasach okrągłych:
- F – Floriańska (Kuśnierzy) – 1307, zachowana
- M – Mikołajska – 1312, zastąpiła bramę Rzeźniczą
- R – Rzeźnicza – 1289, zachowany zarys bramy w murach tzw. klasztoru na Gródku.
- N – Nowa (Piekarzy) – 1395
- G – Grodzka (Złotników) – 1298
- D – Dolna (na Wawelu)
- P – Poboczna (furta)
- W – Wiślna (Kotlarzy i Ślusarzy) – 1310
- SZ – Szewska (Białoskórników) – 1313
- S – Sławkowska (Krawców) – 1311
Baszty
- Osobny artykuł: Baszty Krakowskie.
Na mapie baszty oznaczono cyframi:
- Pasamoników (Szmuklerzy) – półokrągła, zachowana
- Karczmarzy I (Kęsza) – sześcioboczna
- Karczmarzy II (Jastrzębia; Strażnica II) – półokrągła
- Prochowa II
- Grzebieniarzy
- Przekupników (Sadelników i Słoniniarzy) – okrągła
- Barchanników – okrągła
- Czapników – czworoboczna
- Kurdybaników
- Prochowa III (Kupiecka) – okrągła, najwyższa baszta krakowska
- Piekarska
- Kowali – czworoboczna
- Siodlarzy – czworoboczna
- Pierścienników – czworoboczna
- Bednarzy – czworoboczna
- Murarzy i Kamieniarzy – zachowane relikty na terenie Muzeum Archeologicznego
- Rymarzy – czworoboczna
- Prochowa I – ośmioboczna
- Iglarzy – półokrągła
- Malarzy – czworoboczna
- Solarzy
- Cyrulików
- Miechowników
- Kaletników (Farbiarzy)
- Blacharzy
- Rusznikarzy
- Nożowników
- Czerwonych Garbarzy – półokrągła
- Garncarzy – czworokątna
- Paśników – półokrągła
- Introligatorów (Stelmachów) – półokrągła
- Łaziebników (Krupników i Śledziarzy) – półokrągła
- Ceklarzy – czworoboczna
- Katowska – czworoboczna
- Szewska I – czworoboczna
- Szewska II – półokrągła
- Mieczników (Mydlarzy) – półokrągła
- Cieśli – sześcioboczna, zachowana
- Stolarzy (Powroźnicza) – półokrągła, zachowana
Rondle
Rondle na mapie oznaczono symbolem -R-. Nie ma zgodności wśród historyków co do ich liczby na krakowskich murach obronnych. Najprawdopodobniej było ich pięć.
Przypisy
- ↑ Cytat za: J.J. Adamczewski J.J., Kraków osobliwy, Kraków 1996, s. 68 .
Bibliografia
- Baszty. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 48, 49. ISBN 83-01-13325-2.
- Bramy miejskie. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 83. ISBN 83-01-13325-2.
Linki zewnętrzne
- Współczesna wizualizacja murów miejskich odcinka północnego (dostęp: 2011-02-20)
- O murach obronnych Krakowa na www.krakow4u.pl (dostęp: 2011-02-20)
- JózefJ. Muczkowski JózefJ., Dawne warownie krakowskie, „Rocznik Krakowski”, nr. XIII, 1911 [zarchiwizowane z adresu 2013-04-28] .
- p
- d
- e
Historia |
|
---|---|
Bramy zachowane | |
Bramy nieistniejące | |
Furty nieistniejące |
|