Sankcje w prawie międzynarodowym

Sankcje w prawie międzynarodowym – negatywna reakcja społeczności międzynarodowej wobec państwa naruszającego normy prawa międzynarodowego. Zasadniczym kryterium klasyfikacji sankcji jest ich stopień zorganizowania. Według globalnej bazy danych dotyczących sankcji w latach 1950–2022 nałożono 1325 sankcji[1].

Historia sankcji

W okresie wojen napoleońskich, które trwały w latach 1803–1815, miało miejsce jedno z najbardziej złożonych eksperymentów w zakresie embarga. Cesarz Francji, Napoleon I, ogłosił w 1806 roku tzw.  System Kontynentalny, mający na celu osłabienie gospodarcze Wielkiej Brytanii poprzez zakaz handlu jej towarami narodom europejskim. W praktyce Cesarstwo Francuskie nie było w stanie całkowicie egzekwować embarga, co w konsekwencji przyniosło szkody również narodom kontynentalnym, włączając w to Brytyjczyków[2]. Do czasu Konwencji haskich z 1899 i 1907 r. dyplomaci i prawnicy regularnie dyskutowali o wykorzystaniu skoordynowanej presji ekonomicznej w celu egzekwowania prawa międzynarodowego. Ten pomysł został także uwzględniony w propozycjach reform międzynarodowych prawników z Ameryki Łacińskiej i Chin przed wybuchem I wojny światowej[3].

I Wojna Światowa i okres międzywojenny

Sankcje w postaci blokad były widoczne podczas I wojny światowej[4]. Po zakończeniu tego konfliktu, debaty na temat wprowadzenia sankcji poprzez organizacje międzynarodowe, takie jak Liga Narodów, nabrały szczególnego znaczenia[5]. Przywódcy zaczęli postrzegać sankcje jako realną alternatywę dla prowadzenia wojen[6].

Porozumienie Ligi przewidywało możliwość stosowania sankcji w pięciu przypadkach[7]:

1.     Kiedy naruszony zostaje artykuł 10 Porozumienia Ligi

2.     W przypadku wojny lub groźby wojny (artykuł 11)

3.     Gdy członek Ligi nie zapłaci wyroku arbitrażowego (artykuł 12)

4.     Gdy członek Ligi rozpoczyna działania wojenne bez przedstawienia sporu Radzie Ligi lub Zgromadzeniu Ligi (artykuł 12–15)

5.     Kiedy osoba, która nie jest członkiem Ligi, rozpoczyna działania wojenne przeciwko członkowi Ligi (artykuł 17)

Kryzys abisyński w 1935 r. spowodował nałożenie sankcji przez Ligę Narodów na Włochy pod rządami Mussoliniego na mocy art. 16 Paktu. Niemniej jednak dostawy ropy naftowej nie zostały zatrzymane, ani nie zamknięto Kanału Sueskiego dla Włoch, a ich podbój kontynuowano. Sankcje zostały zniesione w 1936 roku, a Włochy opuściły Ligę w 1937 roku[8][9][10][11].

W okresie poprzedzającym japoński atak na Pearl Harbor w 1941 roku Stany Zjednoczone nałożyły na Japonię surowe ograniczenia handlowe, aby zniechęcić ją do dalszych podbojów w Azji Wschodniej[12].

Od czasów II Wojny Światowej

Po II wojnie światowej Liga Narodów została w 1945 roku zastąpiona przez bardziej ekspansywną Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ). W trakcie całego okresu zimnej wojny stosowanie sankcji stopniowo wzrastało[13]. Po zakończeniu zimnej wojny nastąpiło znaczne zwiększenie sankcji gospodarczych[14].

Sankcje zorganizowane

Sankcje zorganizowane są wyraźnie przewidziane w zawieranych umowach międzynarodowych[15]. Stosuje się je w razie niewywiązywania się stron umów z podjętych zobowiązań[15]. Wyróżnia się:

  • sankcje organizacyjne – dotyczą dalszego uczestnictwa państwa we współpracy międzynarodowej. Sankcje te przyjmują postać ostrzeżenia, wezwania do przestrzegania zobowiązań, zawieszenia lub wykluczenia[15];
  • sankcje korygujące – służą zniwelowaniu bądź likwidacji skutków naruszenia danego postanowienia. Obejmują m.in. nałożenie kary lub wycofanie pomocy[15];
  • środki przymusu bezpośredniego – grupa sankcji stosowana wobec państw naruszających normy zakazujące uciekania się do groźby lub użycia siły, popełniania przestępstw lub zbrodni międzynarodowych. Po raz pierwszy przewidziano je w Pakcie Ligi Narodów[15]. Obecnie możliwość ich stosowania zakłada Karta Narodów Zjednoczonych – podporządkowuje ona system sankcji Radzie Bezpieczeństwa[16].

Sankcje niezorganizowane

Sankcje niezorganizowane nie są przewidziane umowami międzynarodowymi, jednak strony liczą się z ich występowaniem. Wyróżnia się[16]:

Kontrowersje

W nauce prawa międzynarodowego istnieją spory dotyczące kwestii wpływu sankcji na stosunki wewnątrz społeczności międzynarodowej[17]. Część szkół wręcz podważało samo istnienie sankcji w prawie międzynarodowym[17]. Do najbardziej znanych negatorów zalicza się m.in. G.W.F. Hegla oraz J. Austina[17].

Przypisy

  1. ↑ Morgan, T. Clifton; Syropoulos, Constantinos; Yotov, Yoto V. (2023). "Economic Sanctions: Evolution, Consequences, and Challenges". Journal of Economic Perspectives. 37 (1): 3–29. doi:10.1257/jep.37.1.3. ISSN 0895-3309. S2CID 256661026.
  2. ↑ "Continental System Napoleon British Embargo Napoleon's 1812". [data dostępu: 24.05.2024].
  3. ↑ Mitchell, Ryan Martinez (2022). Recentering the World: China and Transformation of International Law. Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-49896-8.
  4. ↑ Mulder, Nicholas (2022). The Economic Weapon: The Rise of Sanctions as a Tool of Modern War. Yale University Press. ISBN 978-0-300-26252-0.
  5. ↑ Potter, Pitman B. (1922). "Sanctions and Guaranties in International Organization". American Political Science Review. 16 (2): 297–303. doi:10.2307/1943965. ISSN 0003-0554. JSTOR 1943965. S2CID 143600305.
  6. ↑ Morgan, T. Clifton; Syropoulos, Constantinos; Yotov, Yoto V. (2023). "Economic Sanctions: Evolution, Consequences, and Challenges". Journal of Economic Perspectives. 37 (1): 3–29. doi:10.1257/jep.37.1.3. ISSN 0895-3309. S2CID 256661026.
  7. ↑ Buell, Raymond Leslie (1925). International Relations. H. Holt. Str. 564–565.
  8. ↑ Richard Pankhurst, "The Italo-Ethiopian War and League of Nations Sanctions, 1935–1936." Genève-Afrique/Geneva-Africa 13.2 (1974): 5+.
  9. ↑ George W. Baer, Test Case: Italy, Ethiopia, and the League of Nations (Hoover Institution Press, 1976).
  10. ↑ Gaines Post, Jr, "The Machinery of British Policy in the Ethiopian Crisis." International History Review 1#4 (1979): 522–541.
  11. ↑ . Bruce Strang, "'The Worst of all Worlds:' Oil Sanctions and Italy's Invasion of Abyssinia, 1935–1936." Diplomacy and Statecraft 19.2 (2008): 210–235.
  12. ↑ Morgan, T. Clifton; Syropoulos, Constantinos; Yotov, Yoto V. (2023). "Economic Sanctions: Evolution, Consequences, and Challenges". Journal of Economic Perspectives. 37 (1): 3–29. doi:10.1257/jep.37.1.3. ISSN 0895-3309. S2CID 256661026.
  13. ↑ Morgan, T. Clifton; Syropoulos, Constantinos; Yotov, Yoto V. (2023). "Economic Sanctions: Evolution, Consequences, and Challenges". Journal of Economic Perspectives. 37 (1): 3–29. doi:10.1257/jep.37.1.3. ISSN 0895-3309. S2CID 256661026.
  14. ↑ Drezner, Daniel W. (2022). "How not to sanction" (PDF). International Affairs. 98 (5): 1533–1552. doi:10.1093/ia/iiac065.
  15. ↑ a b c d e Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 24. ISBN 978-83-7334-294-1.
  16. ↑ a b Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 25. ISBN 978-83-7334-294-1.
  17. ↑ a b c Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 23. ISBN 978-83-7334-294-1.

Bibliografia