Włośnica (roślina)

Włośnica
Ilustracja
Włośnica zielona
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

włośnica

Nazwa systematyczna
Setaria P. Beauv.
Essai Agrost. 51, 178. Dec 1812
Typ nomenklatoryczny

Setaria viridis (L.) P. Beauv[3]

Synonimy
  • Acrochaete Peter
  • Camusiella Bosser
  • Chaetochloa Scribn.
  • Cymbosetaria Schweick.
  • Paspalidium Stapf
  • Tansaniochloa Rauschert[4]
Homonimy

Setaria Acharius ex A. Michaux = Bryoria I. M. Brodo et D. L. Hawksworth[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Włośnica ber

Włośnica (Setaria P. Beauv.) – rodzaj roślin z rodziny wiechlinowatych. Należy do niego ok. 130 gatunków[4]. Rodzaj jest niemal kosmopolityczny. W Polsce występuje 6 gatunków jako antropofity zadomowione lub przejściowo dziczejące[5].

Do rodzaju należą rośliny jadalne, pastewne i uciążliwe chwasty upraw[6]. Należą tu rośliny zbożowe takie jak włośnica ber S. italica (uprawiana w epoce brązu w Europie), S. parviflora uprawiana w Ameryce Centralnej prawdopodobnie przed kukurydzą, nasiona traw z tego rodzaju odgrywały też ważną rolę w diecie Aborygenów australijskich. Młode pędy włośnicy palmolistnej S. palmifolia spożywane są na Jawie jako warzywo dodawane do potraw z ryżu. Ten gatunek uprawiany jest także jako uprawny. Liczne gatunki służą jako pastewne, nasiona traw z tego rodzaju wykorzystywane są jako karma dla ptaków. Do rodzaju należą też chwasty, w tym będące wektorami chorób wirusowych kukurydzy i trzciny cukrowej[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, przy czym najbardziej zróżnicowani są w strefie międzyzwrotnikowej[6][4]. W północnej części Europy i Ameryki Północnej oraz w Nowej Zelandii i na wielu wyspach Oceanii rośliny te występują jako introdukowane[4]. W południowej Europie jako rodzime rosną trzy gatunki[7].

Gatunki flory Polski[5]
  • włośnica ber Setaria italica (L.) P. Beauv. – antropofit zadomowiony
  • włośnica Fabera Setaria faberi Herrm. – efemerofit
  • włośnica okółkowa, w. okręgowa Setaria verticillata (L.) P. Beauv. – antropofit zadomowiony
  • włośnica sina Setaria pumila (Poir.) Roem. & Schult. – antropofit zadomowiony
  • włośnica zielona Setaria viridis (L.) P.Beauv. – antropofit zadomowiony
  • włośnica zwodnicza Setaria decipiens K.F. Schimp. – antropofit zadomowiony (mieszaniec S. verticillata × S. viridis)

Systematyka

Włośnica palmolistna
Włośnica wielkokłosowa
Włośnica okółkowa
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny wiechlinowatych (Poaceae), podrodziny Panicoideae, plemienia Paniceae i podplemienia Cenchrinae[8].

Wykaz gatunków[4][9]
  • Setaria adhaerens (Forssk.) Chiov.
  • Setaria albovillosa (S.T.Blake) R.D.Webster
  • Setaria alonsoi Pensiero & A.M.Anton
  • Setaria ankarensis (A.Camus) ined.
  • Setaria apiculata (Scribn. & Merr.) K.Schum.
  • Setaria appendiculata (Hack.) Stapf
  • Setaria arizonica Rominger
  • Setaria atrata Hack.
  • Setaria australiensis (Scribn. & Merr.) Vickery
  • Setaria austrocaledonica (Balansa) A.Camus
  • Setaria aversa (Vickery) R.D.Webster
  • Setaria barbata (Lam.) Kunth
  • Setaria barbinodis R.A.W.Herrm.
  • Setaria basiclada (Hughes) R.D.Webster
  • Setaria bathiei A.Camus
  • Setaria bosseri A.Camus
  • Setaria brigalow R.D.Webster
  • Setaria brownii Desv.
  • Setaria carinata S.Nozawa & Pensiero
  • Setaria cernua Kunth
  • Setaria chapmanii (Vasey) Pilg.
  • Setaria chondrachne (Steud.) Honda
  • Setaria clementii (Domin) R.D.Webster
  • Setaria clivalis (Ridl.) Veldkamp
  • Setaria constricta (Domin) R.D.Webster
  • Setaria cordobensis R.A.W.Herrm.
  • Setaria corrugata (Elliott) Schult.
  • Setaria criniformis (S.T.Blake) R.D.Webster
  • Setaria desertorum (A.Rich.) Morrone
  • Setaria dielsii R.A.W.Herrm.
  • Setaria distans (Trin.) Veldkamp
  • Setaria distantiflora (A.Rich.) Pilg.
  • Setaria elegantula (Mez) Morat
  • Setaria faberi R.A.W.Herrm. – włośnica Fabera
  • Setaria fiebrigii R.A.W.Herrm.
  • Setaria finita Launert
  • Setaria flavida (Retz.) Veldkamp
  • Setaria forbesiana (Nees ex Steud.) Hook.f.
  • Setaria gausa (S.T.Blake) R.D.Webster
  • Setaria geminata (Forssk.) Veldkamp
  • Setaria globoidea (Domin) R.D.Webster
  • Setaria globulifera (Steud.) Griseb.
  • Setaria gracillima Hook.f.
  • Setaria grandis Stapf
  • Setaria grandispiculata (B.K.Simon) R.D.Webster
  • Setaria grisebachii E.Fourn.
  • Setaria guizhouensis S.L.Chen & G.Y.Sheng
  • Setaria hassleri Hack.
  • Setaria homonyma (Steud.) Chiov.
  • Setaria humbertiana A.Camus
  • Setaria hunzikeri Anton
  • Setaria incrassata (Hochst.) Hack.
  • Setaria intermedia Roem. & Schult.
  • Setaria italica (L.) P.Beauv. – włośnica ber
  • Setaria jaffrei Morat
  • Setaria johnsonii (B.K.Simon) ined.
  • Setaria jubiflora (Trin.) R.D.Webster
  • Setaria kagerensis Mez
  • Setaria lachnea (Nees) Kunth
  • Setaria latifolia (Scribn.) R.A.W.Herrm.
  • Setaria leonis (E.Ekman) León
  • Setaria leucopila (Scribn. & Merr.) K.Schum.
  • Setaria liebmannii E.Fourn.
  • Setaria limensis Tovar
  • Setaria lindenbergiana (Nees) Stapf
  • Setaria longipila E.Fourn.
  • Setaria longiseta P.Beauv.
  • Setaria macrosperma (Scribn. & Merr.) K.Schum.
  • Setaria macrostachya Kunth – włośnica wielkokłosowa
  • Setaria madecassa A.Camus
  • Setaria magna Griseb.
  • Setaria megaphylla (Steud.) T.Durand & Schinz
  • Setaria mendocina Phil.
  • Setaria mildbraedii Mez ex C.E.Hubb.
  • Setaria montana Reeder
  • Setaria nicorae Pensiero
  • Setaria nigrirostris (Nees) T.Durand & Schinz
  • Setaria oblongata (Griseb.) Parodi
  • Setaria obscura de Wit
  • Setaria obtusifolia (Delile) Morrone
  • Setaria oplismenoides R.A.W.Herrm.
  • Setaria orthosticha K.Schum. ex R.A.W.Herrm.
  • Setaria palmeri Henrard
  • Setaria palmifolia (J.Koenig) Stapf – włośnica palmolistna
  • Setaria pampeana Parodi ex Nicora
  • Setaria paraguayensis Pensiero
  • Setaria parodii Nicora
  • Setaria parviflora (Poir.) Kerguélen
  • Setaria paspalidioides Vickery
  • Setaria paucifolia (Morong) Lindm.
  • Setaria perrieri A.Camus
  • Setaria petiolata Stapf & C.E.Hubb.
  • Setaria pflanzii Pensiero
  • Setaria plicata (Lam.) T.Cooke
  • Setaria poiretiana (Schult.) Kunth
  • Setaria pradana (León ex C.L.Hitchc.) León
  • Setaria pseudaristata (Peter) Pilg.
  • Setaria pumila (Poir.) Roem. & Schult. – włośnica sina
  • Setaria punctata (Burm.f.) Veldkamp
  • Setaria queenslandica Domin
  • Setaria rara (R.Br.) R.D.Webster
  • Setaria reflexa (R.D.Webster) R.D.Webster
  • Setaria restioidea (Franch.) Stapf
  • Setaria retiglumis (Domin) R.D.Webster
  • Setaria reverchonii (Vasey) Pilg.
  • Setaria rigida Stapf
  • Setaria roemeri Jansen
  • Setaria rosengurttii Nicora
  • Setaria sagittifolia (A.Rich.) Walp.
  • Setaria scabrifolia (Nees) Kunth
  • Setaria scandens Schrad.
  • Setaria scheelei (Steud.) Hitchc.
  • Setaria scottii (Hack.) A.Camus
  • Setaria setosa (Sw.) P.Beauv.
  • Setaria spartella (S.T.Blake) R.D.Webster
  • Setaria sphacelata (Schumach.) Stapf & C.E.Hubb. ex Moss
  • Setaria stolonifera Boldrini
  • Setaria submacrostachya Luces
  • Setaria sulcata Raddi
  • Setaria surgens Stapf
  • Setaria tabulata (Hack.) R.D.Webster
  • Setaria taolanensis A.Camus
  • Setaria tenacissima Schrad.
  • Setaria tenax (Rich.) Desv.
  • Setaria texana Emery
  • Setaria uda (S.T.Blake) R.D.Webster
  • Setaria utowanaea (Scribn.) Pilg.
  • Setaria vaginata Spreng.
  • Setaria variifolia (Swallen) Davidse
  • Setaria vatkeana K.Schum.
  • Setaria verticillata (L.) P.Beauv. – włośnica okółkowa
  • Setaria villosissima (Scribn. & Merr.) K.Schum.
  • Setaria viridis (L.) P.Beauv. – włośnica zielona
  • Setaria vulpiseta (Lam.) Roem. & Schult.
  • Setaria welwitschii Rendle
  • Setaria yunnanensis Keng f. & K.D.Yu

Przypisy

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-28]  (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-09].
  4. ↑ a b c d e Setaria P.Beauv., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-19] .
  5. ↑ a b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 166, ISBN 978-83-62975-45-7 .
  6. ↑ a b Shou-liang Chen & Sylvia M.S.Ch.& S.M. Phillips Shou-liang Chen & Sylvia M.S.Ch.& S.M., Setaria P. Beauvois, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-02-19] .
  7. ↑ a b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 851, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
  8. ↑ Genus Setaria P. Beauv., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-02-19] .
  9. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 166-167. ISBN 978-83-925110-5-2.
  • SNL: busthirse
  • DSDE: skærmaks
Identyfikatory zewnętrzne:
  • EoL: 108098
  • Flora of China: 130214
  • GBIF: 2702955
  • identyfikator iNaturalist: 50055
  • IPNI: 19009-1
  • ITIS: 41229
  • NCBI: 4554
  • Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:331287-2
  • Tela Botanica: 87212
  • identyfikator Tropicos: 40035951
  • USDA PLANTS: SETAR