Colorado Platosu

Kolorado Platosu (İngilizce : Colorado Plateau), ABD'nin güney-doğusunda coğrafik ve jeolojik niteliklere göre belirlenmiş çok büyük bir bölgedir. Tüm yüzölçümü 337.000 km² olup Utah, Arizona, New Mexico ve Kolorado eyaletlerine yayılmıştır.

Kolorado Platosu ABD'de en çok sayıda federal devlet koruması altında bulunan bölgedir. Bu platoda 9 tane "Ulusal Park", 17 tane "Ulusal Anıt" ve birçok "Vahşi Doğa Bölgesi" statülü korumalı araziler bulunmaktadır.

Nitelendirme ve belirtme

Kolorado Platosu'nun arazisini çoğu bazı ormanlar da bulunmakla beraber, yüksek rakımlı çöl arazisidir.

Kolorado Platosu'nun güneybatı köşesinde Kolorado Nehri'nin geçtiği Büyük Kanyon bulunur. Platoda bulunan arazilerin çoğunluğu, hem görüntü itibarıyla hem de jeolojik tarih itibarıyla, bu kanyon arazisi ile gayet ilişkilidir. Bu arazilere verilen "Kırmızı Kaya Arazisi" lakabı bu plato arazilerini çok parlak renkli ve iklim kuruluğu ve erozyon dolayısıyla yeryüzünde açığa çıkmış kayaçları olarak iyi tasvir etmektedir. Bu platoda kayaların aldığı acayip şekillere verilen "kubbeler", "peribacaları", "balık yüzgeçleri", "cinler", "ırmak daralmaları", "doğal köprü veya kemerler" gibi niteleyici sözcükler de bu platoda bulunan özel arazi-kaya şekillerine gayet uygun olmaktadır.

Kolorado Platosu'nu nitelendirilmesi için başlıca özellik bu platonun Kolorado Nehri ve altkollarının su toplama havzası olmasıdır. Kolorado Platosu'nda bulunan Kolorado Nehri'nin en önemli altkolları Green Irmağı, San Juan Irmağı ve Little Kolorado Irmağı'dır. Bu ırmakların güzergahlarında çok kavisler yapıp akmaları ve bu akarsuların geçtiği platodaki kayalık araziler içinde çok derin kanyonlar içinden geçmeleri de özel niteliklerden kabul edilmiştir.^[1] Bu kanyonların en iyi bilineni Arizona'da bulunan Büyük Kanyon'dur.

Kolorado Platosu'nun nitelendirilip belirtilmesi Amerikalı coğrafya bilim insanı olan Nevin Fenneman'ın ilk defa 1917'de ortaya attığı ABD arazilerini "Fiziyografik Bölge"ye ayırmasıdır. Bu ayırıma göre ABD'de 8 "bölge (region)", 25 "vilayet (province)" ve 85 "kısım (section)" bulunmaktadır. Bunlardan "İntermontane Plato Bölgesi" adını verdiği VII. "Bölge"de bulunan 3 "vilayet" içinde "Kolorado Platosu" bulunmaktadır. Bu ayırıma göre Kolarado Platosu "vilayet"i içerisinde 7 "kısım" bulunmaktadır. Bunlar:

"Utah Yüksek Platoları",
"Uinta Havzası",
"Kanyon Arazileri",
"Navajo Kısmı",
"Büyük Canyon Kısmı",
"Datıl-Mogollon Kısmı",
"Acoma-Zuni Kısmı"

olarak adlandırılmıştır.^[2]^[3]^[4]

Kolorado Platosu "vilayet"inin sınırları Colorado'da Rocky Dağları ve kuzey ve merkezi Utah'da Rocky Dağlarının kısımları olan "Uinta Dağları", "Wasatch Dağları" olarak belirlenmiştir. Diğer sınırlar Rio Grande Çatlağı (Rift), "Mogollan Rim" (Kenar) ve "Havza ve Sıradağ Vilayeti"dir. Güney Rocky Sıradağları ve Kolorada'da bulunan "San Juan Sıra Dağları" ve Utah'da "La Sal Dağları" diğer sıradağlardan ayrık olmakla beraber Kolorado Platosu'nun merkezi ve güney kısmı sınırlarını oluştururlar.

Korumalı araziler

Kolarado Platosu'nda Federal devletin Ulusal Park Hizmeti büro-dairesi tarafından idare edilen 9 tane ulusal park; 17 tane "Ulusal anıt" ve 30 tane federal "vahşi doga arazisi" bulunmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

Ulusal Parklar (guneyden kuzeye doğru)

Ulusal Anıtlar (alfabetik sıra)

Aztec Ruins Ulusal Anıtı
Canyon De Chelly Ulusal Anıtı
Canyons of the Ancients Ulusal Anıtı
Cedar Breaks Ulusal Anıtı
Colorado Ulusal Anıtı
Grand Canyon-Parashant Ulusal Anıtı
Grand Staircase-Escalante Ulusal Anıtı
El Malpais Ulusal Anıtı
El Morro Ulusal Anıtı
Hovenweep Ulusal Anıtı
Navajo Ulusal Anıtı
Natural Bridges Ulusal Anıtı
Rainbow Bridge Ulusal Anıtı
Sunset Crater Ulusal Anıtı
Vermilion Cliffs Ulusal Anıtı
Walnut Canyon Ulusal Anıtı
Wupatki Ulusal Anıtı

"Vahşi Doğa Bölgesi" (en:Wilderness area)

Kachina Peaks Vahşi Doğa Bölgesi
Strawberry Crater Vahşi Doğa Bölgesi
Kendrick Mountain Vahşi Doğa Bölgesi
Beaver Dam Mountains Vahşi Doğa Bölgesi
Paiute Vahşi Doğa Bölgesi
Grand Wash Cliffs Vahşi Doğa Bölgesi
Mount Logan Vahşi Doğa Bölgesi
Mount Trumbull Vahşi Doğa Bölgesi
Kanab Creek Vahşi Doğa Bölgesi
Cottonwood Point Vahşi Doğa Bölgesi
Paria Canyon-Vermilion Cliffs Vahşi Doğa Bölgesi
Saddle Mountain Vahşi Doğa Bölgesi
Mount Baldy Vahşi Doğa Bölgesi
Escudilla Vahşi Doğa Bölgesi
Black Ridge Canyons Vahşi Doğa Bölgesi

Flat Tops Vahşi Doğa Bölgesi
Uncompahgre Vahşi Doğa Bölgesi
Mount Sneffels Vahşi Doğa Bölgesi
Lizard Head Vahşi Doğa Bölgesi
Weminuche Vahşi Doğa Bölgesi
South San Juan Vahşi Doğa Bölgesi
Cebolla Vahşi Doğa Bölgesi
Ojito Vahşi Doğa Bölgesi
West Malpais Vahşi Doğa Bölgesi
Bisti/De-Na-Zin Vahşi Doğa Bölgesi
Pine Valley Mountain Vahşi Doğa Bölgesi
Ashdown Gorge Vahşi Doğa Bölgesi
Box-Death Hollow Vahşi Doğa Bölgesi
Dark Canyon Vahşi Doğa Bölgesi
High Uintas Vahşi Doğa Bölgesi

Resimler

Green River
Four Corners Anıtı
Blue Mesa masa dağı, Painted Desert (Boyalı Çöl)'de

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Kıver, Eugene P. ve David V. Harris, (1999) Geology of U.S. Parklands, Wiley, 5th ed., s.395, ISBN 0-471-33218-6
^ İlk bildiri: Fenneman, Nevin M. (Ocak 1917). "Physiographic Subdivision of the United States". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (İngilizce). 3 (1). s. 17–22. OCLC 43473694. PMC 1091163 $2. PMID 16586678. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
^ 1931 tarihli kitap:Fenneman, Nevin Melancthon (1931). Physiography of Western United States (İngilizce). McGraw-Hill. OCLC 487636.
^ 1938 tarihli kitap: Fenneman, Nevin Melancthon (1938). Physiography of Eastern United States (İngilizce). McGraw-Hill. OCLC 487628.