Mâlvâ Sultanlığı

Mâlvâ Sultanlığı مالوہ سلطنت Mālwā Salṭanat
1392–1561/2
1525'te Mâlvâ Sultanlığı, Gondvana kabileleriyle beraber
Başkent	Dhâr Mândû
Yaygın dil(ler)	Farsça (resmî)
Resmî din	Sünni İslam
Hükûmet	Sultanlık
Sultan
• 1392 - 1406 Dilâver Han (ilk) • 1555 - 1562 Baz Bahadur (son)
Tarihçe
• Kuruluşu 1392 • Dağılışı 1561/2
Öncüller Ardıllar Delhi Sultanlığı Mâlvâ Subah

Mâlvâ Sultanlığı, 1401-1531 yılları arasında Orta Hindistan'daki Mâlvâ bölgesine hakim olan Müslüman bir devletti.

Tarihçe

Kurucusu, Emir Timur'un Hindistan'ı işgali sırasında Delhi ayaklanmasından yararlanan Mâlvâ Valisi Dilâver Han Gûrî'dir (1401-1405). Onu öldürdükten sonra yerine Hûşeng Şah unvanını alan oğlu Alp Han (1405-1435), başkenti Dhâr'dan Mândû'ya taşıdı. 1436'ya kadar Mâlvâ sultanları Gûrî'nin soyundan geliyordu. Bu tarihte Mesud Han'ı tahttan indiren başvezir Mahmud Halaç (1436-1469) Gûrî Hanedanı'nın hegemonyasına son vermiş ve yönetim Halaç Hanedanı'na geçmiştir. Mahmud Şah Gucerât, Dekken ve Jaunpûr'a başarılı seferler yapmış ve Mâlvâ'nın sınırlarını genişletmişti.

Şah Mahmud (1510-1531) döneminde komşu devletlerle ilişkiler kopmuştur. Sarayda Müslüman ve Hindu veziler arasında artan güç mücadelesi, dış güçlerin saldırılarına yol açtı. 1531'de Mândû'yu ele geçiren Gucerât ordusu, Halaç hanedanının üyelerini öldürdü. Bir süre sonra Mâlvâ, Türk imparatoru Hümayun Şah^[1] yönetimine girdi.

Eserler

Mâlvâ İslam mimarisi (1401-1561) Delhi okulunun izlerini taşımaktadır. Farklı malzemelerin dönüşümlü kullanımı ve karoların yerleştirilmesi bu mimarinin ayırt edici bir özelliğidir ve renk unsuruna verilen önemi kanıtlamaktadır. En eski dönemin örnekleri Dhâr'da, en son dönemin örnekleri ise Mândû'da bulunur. Mâlvâ Sultanlığı'nın eski başkenti Mandir'de 1454 yılında tamamlanan Ulu Cami'nin avlusu, beşi Mekke yönünde, ikisi doğuda, ikisi kuzey ve güneyde olmak üzere sivri kemerlerle çevrilidir. Mihrap üzerinde geniş kubbeler vardır. Kemerler çok sayıda küçük kubbe ile örtülmüştür. Bu cami Hindu etkisinden uzak, tamamen Türk-Müslüman eseridir. Kırmızı kumtaşından yapılmıştır. Mermer süslemelere sahiptir.^[2] Cami dışında, Hûşeng Şah Gûrî Türbesi (1440) ve iki katlı uzun saray Jahaz Mahal (15. yüzyıl) Mâlvâ Sultanlığı dönemine aittir.

Makale serilerinden
Türk tarihi
İlk Çağ • Büyük Hun İmparatorluğu (İÖ 220-İS 92) • Batı Hiung-nu (İÖ 56-36) • Kuzey Hiung-nu (48-156) • Güney Hiung-nu (48-216) • Siyenpi İmparatorluğu (93-234) • Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469) • Sabar Hanlığı (5. yy-6. yy)
Orta Çağ • Ak Hun İmparatorluğu (420-670) • Göktürk Kağanlığı (552-744)   • Doğu Göktürk (583-630)   • Batı Göktürk (583-659)   • İkinci Göktürk (681-744) • Avar Kağanlığı (562-803) • Seyanto Hanlığı (628-647) • Hazar Kağanlığı (630-1048) • Büyük Bulgar Hanlığı (632-668) • İdil Bulgarları (7. yy-1240'lar) • Kangar Birliği (659-750) • Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018) • Uygur Kağanlığı (742-840)   • Kansu Uygur (848-1036)   • Karahoca Uygur (991-1209) • Karluk Hanlığı (743-1220) • Oğuz Yabguluğu (750-1055) • Karluk Yabgu Devleti (756-940) • Şirvanşahlar Devleti (799-1539) • Karahanlılar (840-1212)   • Doğu Karahanlılar (1032-1210)   • Batı Karahanlılar (1041-1212) • Peçenek Hanlığı (860-1091) • Tolunoğulları (868-905) • Akşitler (935-969) • Gazne Devleti (961-1186) • Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157)   • Türkiye Selçuklu (1077-1308)   • Kirman Selçuklu (1092-1187)   • Suriye Selçuklu (1092-1117)   • Irak Selçuklu (1118-1194) • Mengüçlü (1072-1277) • Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231) • Danişmendliler (1080-1178) • Çaka Bey (1081-1098) • Çubukoğulları (1085-1092) • Dilmaçoğulları (1085-1192) • Saltuklu Beyliği (1092-1202) • İnaloğulları (1098-1183) • Ahlatşahlar (1100-1207) • Artuklu Beyliği (1102-1408) • Böriler (1104-1154) • Zengiler (1127-1250) • İldenizliler (1142-1225) • Erbil Beyliği (1146-1232) • Salgurlular (1148-1286) • Eyyûbîler (1171-1348) • Cengiz İmparatorluğu (1206-1368) • Delhi Sultanlığı (1206-1527) • Çobanoğulları (1227-1309) • Çağatay Hanlığı (1227-1347)   • Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680)   • Batı Çağatay Hanlığı • Altın Orda Devleti (1242-1502) • Memlûk Sultanlığı (1250-1517) • Karamanoğulları (1256-1483) • İnançoğulları (1261-1368) • Sâhib Ataoğulları (1275-1342) • Pervaneoğulları (1277-1322) • Eşrefoğulları (1280-1326) • Menteşe Beyliği (1280-1424) • Karesi Beyliği (1297-1360) • Candaroğulları (1299-1462) • Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922) • Germiyanoğulları (1300-1423) • Hamitoğulları (1301-1423) • Saruhanoğulları (1302-1410) • Taceddinoğulları (1303-1415) • Aydınoğulları (1308-1426) • Tekeoğulları (1321-1390) • Ramazanoğulları (1325-1608) • Eretna (1335-1381) • Dulkadiroğulları (1339-1521) • Taşanoğulları (1350-1398) • Sufi Devleti (1361-1379) • Timur İmparatorluğu (1370-1507) • Akkoyunlular (1378-1508) • Erzincan Beyliği (1379-1410) • Karakoyunlular (1380-1469) • Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398) • Malva Sultanlığı (1392-1562) • Nogay Ordası (1398-1642) • Şeybani Hanlığı (1428-1599) • Kazan Hanlığı (1438-1552) • Kırım Hanlığı (1441-1783) • Astrahan Hanlığı (1446-1556) • Kasım Hanlığı (1452-1681)
Yeni Çağ • Sibir Hanlığı (1464-1598) • Kazak Hanlığı (1465-1729) • Buhara Hanlığı (1500-1785) • Safevî Devleti (1501-1736) • Yarkand Hanlığı (1514-1680) • Hive Hanlığı (1515-1920) • Kutbşah Devleti (1518-1687) • Babür İmparatorluğu (1526-1858) • Bakü Hanlığı (1718-1806) • Afşar İmparatorluğu (1736-1796) • Hokand Hanlığı (1740-1876) • Revan Hanlığı (1747-1828) • Buhara Emirliği (1785-1920)
Yakın Çağ • Kaçar İmparatorluğu (1794-1925) • Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913) • Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918) • Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919) • İdil Ural Devleti (1918-1919) • Alaş Orda (1917-1920) • Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918) • Azerbaycan DC (1918-1921) • Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919) • Azadistan (1919-1920) • Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Tıva Halk Cumhuriyeti (1921-1944) • Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934) • Hatay Devleti (1938-1939) • Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) • Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946) • Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974) • Özerk Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975) • Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983) • Türkiye • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Kırgızistan • Özbekistan • Azerbaycan • Kazakistan • Türkmenistan Tarihi Türk devletleri listesi   • Tarihî ve çağdaş Türk devletleri   • Türk tarihi edebiyatı'
g t d

Hükümdarlar

Guri Hanedânı (1401 - 1436)

Dilâver Hân-ı Gûrî (دلاور خان غوری) (1405-1401)

Hüsameddin Hûşeng Şah (حسام الدین ہوشنگ شاہ) (1435-1405)

Tacüddin Muhammed Şah (تاج الدین محمد شاہ) (1436-1435)

Mes'ud Han (1436-?)

Halaç Hanedânı (1436 - 1531)

Alaaddin I. Mahmud Şah Halacî (علاعالدین محمود شاہ اول) (1469-1436)^[3]

Gıyâseddin Şah (غیاس الدین شاہ) (1500-1469)

Nâsırüddin Şah (ناصر الدین شاہ) (1511-1500)

Şahabeddin II. Mahmud Şah (شہاب الدین محمود شاہ دوم) (1531-1511)

Kaynakça