Sveti Stefan Kilisesi (Bulgarca: Свети Стефан Sveti Stefan) bilinen adıyla Demir Kilise, İstanbul, Fatih'te, Balat'la Fener semtleri arasında Haliç kıyısında yer alan, Bulgar Eksarhhanesi'ne bağlı kilise. 25 Ekim 1859 senesinde İstefanaki Bey adına inşa edilen kilise, 2018'de yedi yıllık restorasyonun ardından tekrar hizmete girdi.[3]
Tarihçe
Osmanlı İmparatorluğu'nun Bulgarları, İmparatorluğun Ortodoks Hristiyanları topluluğu olan Rum Millet'in bir parçası oldukları için Fener Ortodoks Patrikhanesi'nin kiliselerinde dua ederlerdi, ancak 19. yüzyılın Bulgar milliyetçi hareketi ayrı bir Bulgar devletinin kurulmasını savundu. Fener Patrikhanesi'ni ağırlıklı olarak Yunan bir kurum olarak gördükleri için Bulgar Ortodoks Hristiyanları için ayrı Bulgar dini bir organizasyon oluşturulmasını savunuldu. Bu çabalar, 1870 yılında Osmanlı İmparatorluğu Sultanı Abdülaziz tarafından yayınlanan bir fermanla Bulgar Eksarhlığının tanınmasıyla sonuçlandı.
Zengin süslemeli kilise, üç kubbeli haç biçimli bir bazilikadır. Mihrap Haliç'e bakar ve narteksin üzerinde altı çanı Yaroslavl'da dökülmüş 40 m yüksekliğinde bir çan kulesi yükselir. Haliç kıyısında, Balat ve Fener meydanları arasında (Eyüp Mahallesi yakınında), şimdiki kilisenin bulunduğu yere önce küçük bir ahşap kilise dikildi. Devlet adamı Stefan Bogoridi tarafından bir ev bağışlandı ve ahşap bir kilise olarak yeniden düzenlendi. 9 Ekim 1849'da açıldı ve Bulgar Ulusal Uyanışının önemli bir yeri oldu. Bulgar Eksarhlığı'nı kuran 28 Şubat 1870 tarihli Osmanlı kraliyet fermanı ilk olarak bu kilisede okundu.Orijinal ahşap yapı yangından zarar gördükten sonra, yerine daha büyük mevcut bina inşa edildi. Zayıf zemin koşulları nedeniyle betonarme donatı yerine demir çerçeve tercih edilmiştir. İmar planları İstanbul merkezli Osmanlı Ermeni mimar Hovsep Aznavur tarafından hazırlandı.[4]
Avusturyalı bir şirket olan R. Ph. Waagner tarafından kazanılan kilisenin prefabrike dökme demir parçalarını üretmek için uluslararası bir yarışma düzenlendi. 500 ton ağırlığındaki prefabrik elemanlar 1893-1896 yılları arasında Viyana'da üretilmiş ve Tuna ve Karadeniz üzerinden gemilerle İstanbul'a taşınmıştır.
Bir buçuk yıl sonra, kilise 1898'de tamamlandı ve o yıl 8 Eylül'de Exarch Joseph tarafından açıldı. Kilisenin ana iskeleti çelikten yapılmış ve metal levhalarla kaplanmıştır. Tüm parçalar somun, cıvata, perçin veya kaynakla birbirine bağlanmıştır. Mimari açıdan kilise, Neo-Gotik ve Neo-Barok etkilerini birleştirir.
Aziz Stephen, prefabrike demir kiliselerle 19. yüzyıl deneylerinin ürünüydü. 1829'da oluklu demiri icat eden İngilizler, Avustralya gibi uzak kolonilere göndermek için portatif demir kiliseler ürettiler. Eyfel Kulesi'nin yaratıcısı Fransız mühendis Gustave Eiffel, Filipinler ve Peru'ya kadar gönderilen demir kiliseler tasarladı. Şimdi, St.Stephen, dünyanın hayatta kalan birkaç prefabrik dökme demir kilisesinden biridir.
27 Aralık 2010'da Aziz Stephen bayram gününde, kilisede koruyucu azizi onuruna bir kutlama ayini düzenlendi. Toplantıya Vratsa Metropolitan Kalinik, piskopos Naum, Bulgar Kutsal Sinodu Genel Sekreteri ve "Aziz Stephen Kilisesi" Vakfının temsilcileri katıldı. Kutlamanın şerefine kilisenin kubbesi, Filibe Bulgarları tarafından bağışlanan altın fonlarla kaplandı.
2011 yılında Bulgar-Türk iş birliğiyle başlayan ve 15 milyon ₺'den fazlaya mal olan kilise binasında tadilat yapıldı. 8 Ocak 2018'de, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov, İstanbul'daki yenilenen Aziz Stephen Ortodoks Kilisesi'nin 120. kuruluş yıl dönümü münasebetiyle açılışında yer aldılar.
Aziz Stephen Kilisesi'nin yanı sıra İstanbul'da bir başka Bulgar Ortodoks kilisesi olan Feriköy'de Aziz Demetrius Kilisesi bulunmaktadır.[5]
Kaynakça
Özel
^"Bulgarian Iron Church Celebrates Patron Day" (İngilizce). 27 Aralık 2010. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
^abcde"Demir Kilise "Sveti Stefan"". Sveti Stefan Kilisesi. 23 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
^"İstanbul'daki Demir Kilise törenle açıldı". Deutsche Welle Türkçe. 7 Ocak 2018. 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
^"Sveti Stefan Kilisesi (Demir Kilise)". 29 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
^"Bulgarian St. Stephen Church". 5 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.
Genel
Hasan Kuruyazıcı - Mete Tapan, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 7, s. 44-45 (1994)
Dış bağlantılar
Demir Kilise "Sveti Stefan" - svetistephan.com23 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Благовеста Иванова. Църквата "Св. Стефан" край Златния рог и нейните събратя 17 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Благовеста Иванова, Ради Ганев. "Желязото" и стоманата в храма "Св. Стефан" в Истанбул 29 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Благовеста Иванова. Неосъщественият каменен храм "Св. Троица" на брега на Златния рог и архитектите Фосати 8 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Благовеста Иванова. Българските старини в Цариград 23 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Blagovesta Ivanova, Radi Ganev, Milosh Drdacky. Architectural, Material and Damage Survey of the Bulgarian Metal Church of St. Stefan in Istanbul 5 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stephan ( Bulgar ) Kilisesi, ibb.gov.tr, erişim 14 Mart 2013
Иванова, Бл. Невидимата страна на «желязната» църква в Истанбул. Инженерни науки, 1/2018, с. 45-60./Ivanova, Bl. NONSEEN SIDE OF THE “IRON” CHURCH IN ISTANBUL. - Engineering Sciences, LV, 2018, No. 1,p. 45-60 [1] DOI:10.7546/EngSci.LV.18.01.04
Ivanova-Tsotsova, Bl. The Architectural Complex at the Golden Horn a Monument of Cultural Heritage of Bulgaria and Turkey. - International Journal of Engineering and Technical Research (IJETR) ISSN: 2321-0869 (O) 2454-4698 (P) Volume-8, Issue-3, March 2018, p. 27-35. [2]
Bir kilise ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.
