Bahasa-bahasa Borneo Utara Raya

Bahasa-bahasa Borneo Utara Raya
(terusul)
Taburan
geografi:		sebahagian besar Borneo
sebahagian Sumatera, Jawa barat dan Tanah besar Asia Tenggara
Klasifikasi bahasa:Austronesia
  • Keluarga Polinesia-Melayu
    • Keluarga Indonesia Barat ?
      • Bahasa-bahasa Borneo Utara Raya
Pembahagian:
  • Keluarga Borneo Utara|
  • Keluarga Sarawak Tengah
  • Keluarga Dayak Darat
  • Keluarga Murik-Kayan
  • Keluarga Cam-Melayu
  • Sunda
  • Rejang
  • Moklen (tak disertakan oleh Smith)
Glottolog:nort3253  (padanan separa)[1]

Bahasa-bahasa Borneo Utara Raya ialah subkumpulan yang terusul di bawah keluarga bahasa-bahasa Austronesia. Subkumpulan ini merangkumi bahasa-bahasa yang dituturkan di seluruh Borneo (tidak termasuk kawasan tenggara iaitu lokasi bahasa-bahasa Barito Raya dituturkan), serta di bahagian-bahagian Sumatera, Jawa, dan Tanah Besar Asia Tenggara. Hipotesis bahasa-bahasa Borneo Utara Raya pertama kali diusulkan oleh Robert Blust (2010) dan dihuraikan selebihnya oleh Alexander Smith (2017a, 2017b).[2][3][4] Bukti yang dikemukakan untuk usulan ini ialah berkenaan kosa kata semata-mata.[2]

Subkumpulan yang diusulkan meliputi beberapa bahasa utama di Asia Tenggara, termasuk bahasa Melayu (bahasa Melayu piawai dan bahasa Indonesia) dan bahasa-bahasa Melayu berkaitan seperti bahasa Minangkabau, bahasa Banjar dan bahasa Iban; serta bahasa Sunda dan bahasa Aceh. Di Borneo sendiri, bahasa Borneo Utara Raya terbesar yang bukan di bawah bahasa-bahasa Melayu dari segi bilangan penutur ialah bahasa Dusun Tengah, terutamanya dituturkan di Sabah.[5]

Memandangkan bahasa-bahasa Borneo Utara Raya juga merangkumi bahasa-bahasa Melayu, bahasa-bahasa Cam, dan bahasa-bahasa Sunda, ia dikatakan tidak serasi dengan hipotesis bahasa-bahasa Sumbawa-Melayu usulan Alexander Adelaar.[2][6]

Sejarah

Blust menghubungkan pengembangan bahasa-bahasa Borneo Utara Raya dengan penghijrahan penutur Austronesia ke Asia Tenggara Maritim. Menurut Blust, apabila penutur Austronesia datang dari utara melalui Filipina, mereka berpecah kepada tiga kumpulan: satu yang ke Borneo, satu yang ke Sulawesi, dan satu yang ke kepulauan Maluku.[2] Selepas mendarat di Borneo, kumpulan pertama berpecah lagi kepada dua: satu yang bergerak di sepanjang pantai barat laut menghadap Laut China Selatan, dan satu lagi yang bergerak di sepanjang pantai timur. Ragam bahasa yang dituturkan oleh kumpulan barat laut akhirnya berkembang menjadi bahasa-bahasa Borneo Utara Raya.[2]

Pengelasan

Blust (2010)

Robert Blust mengusulkan satu set pembaharuan kosa kata yang mentakrifkan bahasa-bahasa Borneo Utara Raya. Salah satu pembaharuan ini ialah *tuzuq menggantikan *pitu yang berasal dari bahasa Polinesia-Melayu Proto untuk 'tujuh'.[2] Subkumpulan berikut termasuk dalam usulannya:

Walaupun Blust mengandaikan bahawa semua bahasa di Borneo (selain yang dalam keluarga bahasa-bahasa Barito Raya) dikumpulkan dalam bahasa-bahasa Borneo Utara Raya,[2] beliau tidak cuba mengelaskan beberapa bahasa khusus, termasuk yang mempunyai data yang tidak mencukupi.[2][3]

Smith (2017a, 2017b)

Smith mengiktiraf cabang bahasa-bahasa Sarawak Tengah yang bebas di bawah keluarga Borneo Utara Raya, menggabungkan bahasa Melanau, bahasa-bahasa Kajang, dan bahasa-bahasa Müller-Schwaner-Punan.[3] Selain itu, beliau juga mengecualikan bahasa-bahasa Moklen daripada keluarga Borneo Utara Raya dan meletakkannya sepenuhnya sebagai salah satu cabang utama keluarga bahasa-bahasa Polinesia-Melayu.[4]

Bahasa Kayan Proto, Bahasa Punan Proto, Bahasa Müller-Schwaner Proto, Bahasa Dayak Darat Proto, dan Bahasa Kenyah Proto juga telah dilangbina dalam Smith (2017a).[3]

Rujukan

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, penyunting (2017). "North Borneo Malayo-Polynesian". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. ^ a b c d e f g h Blust 2010.
  3. ^ a b c d Smith 2017a.
  4. ^ a b Smith 2017b.
  5. ^ Blust 2013.
  6. ^ Adelaar 2005.

Bibliografi

 

  • Adelaar, Alexander (2005). "Malayo-Sumbawan". Oceanic Linguistics. 44 (2): 357–388. JSTOR 3623345.
  • Blust, Robert (2010). "The Greater North Borneo Hypothesis". Oceanic Linguistics. 49 (1): 44–118. JSTOR 40783586.
  • Blust, Robert (2013). The Austronesian languages. Asia-Pacific Linguistics 8 (ed. revised). Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University. hdl:1885/10191. ISBN 9781922185075.
  • Smith, Alexander D. (2017a). The Languages of Borneo: A Comprehensive Classification (PDF) (Ph.D. Dissertation). University of Hawai‘i at Mānoa.
  • Smith, Alexander D. (2017b). "The Western Malayo-Polynesian Problem". Oceanic Linguistics. 56 (2): 435–490. doi:10.1353/ol.2017.0021.

Bacaan lanjut

 

  • Adelaar, Alexander; Himmelmann, Nikolaus, penyunting (2005). The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. London: Routledge. ISBN 9780700712861.
  • Blust, Robert; Smith, Alexander D. (2014). A Bibliography of the Languages of Borneo (and Madagascar). Phillips, Maine: Borneo Research Council. ISBN 9781929900152.
  • Lobel, Jason William (2016). North Borneo Sourcebook: Vocabularies and Functors. University of Hawaii Press. ISBN 9780824857790.

Templat:Bornean languages

  • l
  • b
  • s
Bahasa Indonesia (Isyarat 2)

Aceh • Bangka • Batak Alas-Kluet • Batak Angkola • Batak Dairi • Batak Karo • Batak Mandailing • Batak Simalungun • Batak Toba • Col • Duanoa • Enggano • Gayo • Haji • Kaur • Kerinci • Komering • Kubu • Lampung Api • Lampung Nyo • Loncong • Lubu • Melayu a • Melayu Tengah • Melayu Jambi • Mentawai • Minangkabau • Musi • Nasal • Nias • Pekal • Rejang • Sikule • Simeulue

Baduy • Betawi • Indonesia Peranakan 1 • Javindo 1 • Jawa • Kangean • Kawi • Madura • Osing • Pecok 1 • Sunda • Tengger

Bahasa-bahasa di Kepulauan Nusa Tenggara

Abui • Adang • Adonara • Alor • Amarasi • Anakalangu • Bali • Bengkala 2 • Bilba • Bima • Blagar • Bunak • Dela-Oenale • Dengka • Dhao • Ende • Hamap • Helong • Ile Ape • Kabola • Kafoa • Kamang • Kambera • Kedang • Kelon • Kemak b • Ke'o • Kepo' • Kodi • Komodo • Kui • Kula • Lamaholot • Lamalera • Lamatuka • Lamboya • Lamma • Laura • Lembata Barat • Lembata Selatan • Levuka • Lewo Eleng • Lewotobi • Lio • Lole • Melayu Bali • Melayu Kupang • Melayu Larantuka • Mamboru • Manggarai • Nage • Nedebang • Ngada • Ngada Timur • Palue • Rajong • Rembong • Retta • Ringgou • Riung • Rongga • Sabu • Sasak • Sawila • Sikka • So'a • Sumbawa • Tambora • Tereweng • Termanu • Tetun b • Tewa • Tii • Uab Meto • Wae Rana • Wanukaka • Wejewa • Wersing

Ampanang • Aoheng • Bahau • Bakati' • Bekati' Rara • Bekati' Sara • Bakumpai • Banjar • Basap • Benyadu' • Bidayuh Biatah • Bidayuh Bukar-Sadong • Bolongan • Bukat • Bukitan • Burusu • Dusun Deyah • Dusun Malang • Dusun Witu • Embaloh • Hovongan • Iban a • Jangkang • Kayan Mahakam • Kayan Busang • Kayan Sungai Kayan • Kayan Mendalam • Kayan Wahau • Kelabit a • Kembayan • Kendayan • Keninjal • Kenyah Kelinyau • Kenyah Wahau • Kereho • Kohin • Lawangan • Lengilu • Lun Bawang • Ma'anyan • Melayu Berau • Melayu Bukit • Melayu Kota Bangun Kutai • Melayu Tenggarong Kutai • Melayu Dayak • Modang • Mualang • Ngaju • Okolod • Ot Danum • Paku • Punan Aput • Punan Merah • Punan Merap • Punan Tubu • Putoh • Ribun • Sa'ban • Sanjau Basap • Sanggau • Seberuang • Segai • Selungai Murut • Semandang • Sembakung Murut • Siang • Tagal Murut • Taman • Tausug • Tawoyan • Tidong • Tunjung • Uma' Lasan • Uma' Lung

Bahasa-bahasa di Sulawesi

Andio • Aralle-Tabulahan • Bada • Bahonsuai • Banjau Indonesia • Balaesang • Balantak • Bambam • Banggai • Bantik • Baras • Batui • Behoa • Bentong • Bintauna • Boano • Bobongko • Bolango • Bonerate • Budong-Budong • Bugis • Bungku • Buol • Busoa • Campalagian • Cia-Cia • Dakka • Dampelas • Dondo • Duri • Enrekang • Gorontalo • Kaidipang • Kaili Da'a • Kaili Ledo • Kaili Unde • Kaimbulawa • Kalao • Kalumpang • Kamaru • Kioko • Kodeoha • Konjo Pegunungan • Konjo Pesisir • Koroni • Kulisusu • Kumbewaha • Laiyolo • Lasalimu • Lauje • Lemolang • Liabuku • Lindu • Lolak • Maiwa • Makassar • Melayu Makassar • Melayu Manado • Malimpung • Mamasa • Mamuju • Mandar • Moma • Mongondow • Mori Atas • Mori Bawah • Moronene • Muna • Napu • Padoe • Pamona • Panasuan • Pancana • Pannei • Pendau • Ponosakan • Rahambuu • Rampi • Ratahan • Saluan • Sangir • Sarudu • Sedoa • Seko Padang • Seko Tengah • Selayar • Suwawa • Ta'e • Taje • Tajio • Talaud • Taloki • Talondo' • Toala' • Tolaki • Tomadino • Tombelala • Tombulu • Tomini • Tondano • Tonsawang • Tonsea • Tontemboan • Topoiyo • Toraja-Sa'dan • Totoli • Tukang Besi Selatan • Tukang Besi Utara • Ulumanda' • Uma • Waru • Wawoni • Wolio • Wotu

Bahasa-bahasa di Kepulauan Maluku

Alune • Amahai • Ambelau • Aputai • Asilulu • Babar Tenggara • Babar Utara • Banda • Barakai • Bati • Batuley • Benggoi • Boano • Bobot • Buli • Buru • Dai • Damar Barat • Damar Timur • Dawera-Daweloor • Dobel • Elpaputih • Emplawas • Fordata • Galela • Gamkonora • Gane • Gebe • Geser-Gorom • Gorap • Haruku • Hitu • Horuru • Hoti • Huaulu • Hukumina • Hulung • Ibu • Ili'uun • Imroing • Kadai • Kaibobo • Kamarian • Kao • Karey • Kayeli • Kei • Kisar • Koba • Kola • Kompane • Kur • Laba • Laha • Larike-Wakasihu • Latu • Leti • Liana-Seti • Lisabata-Nuniali • Lisela • Lola • Loloda • Lorang • Loun • Luang • Luhu • Maba • Makian Barat • Makian Timur • Melayu Ambon • Melayu Bacan • Melayu Banda • Melayu Maluku Utara • Mangole • Manipa • Manombai • Manusela • Mariri • Masela Barat • Masela Tengah • Masela Timur • Masiwang • Modole • Moksela • Naka'ela • Nila • Naulu Selatan • Naulu Utara • Nusa Laut • Oirata • Pagu • Palumata • Patani • Paulohi • Perai • Piru • Roma • Sahu • Salas • Saleman • Saparua • Sawai • Seit-Kaitetu • Selaru • Seluwasan • Sepa • Serili • Serua • Sula • Tabaru • Taliabu • Talur • Tarangan Barat • Tarangan Timur • Tela-Masbuar • Teluti • Teor • Ternate • Ternateño1 • Te'un • Tidore • Tobelo • Tugun • Tugutil • Tulehu • Ujir • Waioli • Watubela • Wamale Selatan • Wamale Utara • Yalahatan • Yamdena

Bahasa-bahasa di Papua *

Abinomn 3 • Abun 3 • Aghu • Airoran • Ambai • Anasi • Ansus • Arandai • Arguni • As • Asmat Pantai Kasuari • Asmat Tengah • Bahasa Asmat Utara • Asmat Yaosakor • Atohwaim • Auye • Awbono • Awera • Awyi • Awyu Asue • Awyu Tengah • Awyu Edera • Awyu Jair • Awyu Utara • Awyu Selatan • Bagusa • Baham • Barapasi • Bauzi • Bayono • Bedoanas • Beneraf • Berik • Betaf • Biak • Biga • Biritai • Bonggo • Burate • Burmeso • Burumakok • Buruwai • Busami • Citak • Citak Tamnim • Dabe • Damal • Dani Lembah Bawah • Dani Lembah Tengah • Dani Lembah Atas • Bahasa Dani Barat • Dao • Dem • Demisa • Dera • Diebroud • Dineor • Diuwe • Doutai • Duriankere • Dusner • Duvle • Edopi • Eipomek • Ekari • Elseng 3 • Emem • Eritai • Erokwanas • Fayu • Fedan • Foau • Gresi • Hatam 3 • Hupla • Iau • Iha • Iha Pijin 4 • Irarutu • Iresim • Isirawa • Itik • Iwur • Jofotek-Bromnya • Kaburi • Kais • Kaiy • Kalabra • Kamberau • Kamoro • Kanum Bädi • Kanum Ngkâlmpw • Kanum Smärky • Kanum Sota • Kapauri • Kaptiau • Karas • Karon Dori • Kaure • Kauwera • Kawe • Kayagar • Kayupulau • Kehu 5 • Keijar • Kemberano • Kembra 5 • Kemtuik • Ketengban • Ketum • Kimaghima • Kimki • Kirikiri • Kofei • Kokoda • Kombai • Komyandaret • Konda • Koneraw • Kopkaka • Korowai • Korupun-Sela • Kosare • Kowiai • Kuri • Kurudu • Kwer • Kwerba • Kwerba Mamberamo • Kwerisa • Kwesten • Kwinsu • Legenyem • Lepki 5 • Liki • Maden • Mai Brat • Mairasi • Maklew • Melayu Papua • Mander • Mandobo Atas • Mandobo Bawah • Manem • Manikion • Mapia • Marau • Marind • Marind Bian • Masimasi • Massep 3 • Matbat • Mawes • Ma'ya • Mekwei • Meoswar • Mer • Meyah • Mlap • Mo • Moi • Molof 5 • Mombum • Momina • Momuna • Moni • Mor • Mor • Morai • Morori • Moskona • Mpur 3 • Munggui • Murkim 5 • Muyu Utara • Muyu Selatan • Nafri • Nakai • Nacla • Namla 5 • Narau • Ndom • Nduga • Ngalum • Nggem • Nimboran • Ninggerum • Nipsan • Nisa • Obokuitai • Onin • Onin Pijin 4 • Ormu • Orya • Papasena • Papuma • Pom • Puragi • Rasawa • Riantana • Roon • Samarokena • Saponi • Sauri • Sause • Saweru • Sawi • Seget • Sekar • Semimi • Sempan • Sentani • Serui-Laut • Sikaritai • Silimo • Skou • Sobei • Sowanda • Sowari • Suabo • Sunum • Tabla • Taikat • Tamagario • Tanahmerah • Tandia • Tangko • Tarpia • Tause • Tebi • Tefaro • Tehit • Tobati • Tofanma 5 • Towei • Trimuris • Tsaukambo • Tunggare • Una • Uruangnirin • Usku 5 • Viid • Vitou • Wabo • Waigeo • Walak • Wambon • Wandamen • Wanggom • Wano • Warembori • Wares • Waris • Waritai • Warkay-Bipim • Waropen • Wauyai • Woi • Wolai • Woria • Yahadian • Yale Kosarek • Yali Angguruk • Yali Ninia • Yali Lembah • Yaqay • Yarsun • Yaur • Yawa • Yei • Yelmek • Yeretuar • Yetfa • Yoke • Zorop

1 Kreol • 2 Bahasa isyarat • 3 Bahasa isolat • 4 Bahasa Pidgin • 5 Tidak diklasifikasikan
a juga dituturkan di Malaysia dan/ Brunei Darussalam. • b juga dituturkan di Timor Leste, Papua New Guinea dan/ negara-negara Oceania lainnya.

Italik: Bahasa hapus atau bahasa mati.

*Catatan: Kalimantan dan Papua di sini hanya yang termasuk dalam wilayah Indonesia.
  • l
  • b
  • s
Utama
Rasmi
Minoriti
ketara
Cina
India
Kepulauan
Indonesia
Filipina
Keluarga
Kreol
Asli &
Pribumi
Seluruh negara
Semenanjung
Malaysia
Malaysia
Timur
Campuran &
lain-lain
Pendatang
  • Afrika
  • Arab
  • Bangladesh
  • Myanmar
  • Kemboja
  • Timor Timur
  • Filipina
  • Indonesia
    • comparison with Malaysian
  • Iran
  • Jepun
  • Korea
  • Laos
  • Nepal
  • Pakistan
  • Sri Lanka
  • Thailand
  • Vietnam
Isyarat
Utama
Mengikut negeri
  • Bahasa Isyarat Pulau Pinang
  • Bahasa Isyarat Selangor
  • 1 Bahasa pupus
  • 2 Bahasa hampir pupus

Templat:Borneo